Μεταξύ των ομιλιών που έχει γράψει ο Ιωάννης Χρυσόστομος, ξεχωρίζει ένα απόσπασμα μιας ομιλίας (76η) στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο.
«Ἐγώ πατήρ, ἐγώ ἀδελφός, ἐγώ Νυμφίος, ἐγώ οἰκία, ἐγώ τροφεύς, ἐγώ ἱμάτιον, ἐγώ ῥίζα, ἐγώ θεμέλιος. Πᾶν ὅπερ ἂν θέλῃς ἐγώ. Μηδενός ἐν χρείᾳ καταστῇς. Ἐγώ δουλεύσω. Ἦλθον γάρ διακονῆσαι, οὐ διακονηθῆναι. Ἐγώ καί φίλος καί ξένος καί κεφαλή καί ἀδελφός καί μήτηρ. Πάντα ἐγώ· μόνον οἰκείως ἔχε πρός ἐμέ. Ἐγώ πένης διά σέ, και ἀλήτης διά σέ, ἐπί τοῦ Σταυροῦ διά σέ, ἐπί τάφου διά σέ, ἄνω ὑπέρ σοῦ ἐντυγχάνω τῷ Πατρί, κάτω ὑπέρ σοῦ πρεσβευτής παραγέγονα παρά τοῦ Πατρός. Πάντα μοι σύ καὶ ἀδελφός καί συγκληρονόμος καί φίλος καί μέλος. Τί πλέον θέλεις; τί τόν φιλοῦντα ἀποστρέφῃ; τί τῷ κόσμῳ κάμνεις; τί εἰς πίθον ἀντλεῖς τετρημένον; Τοῦτο γάρ ἐστιν εἰς τόν παρόντα βίον πονεῖσθαι. Τί εἰς πῦρ ξαίνεις; τί τῷ ἀέρι πυκτεύεις;».
Το παραπάνω κείμενο, ένα κείμενο άφατης φιλανθρωπίας και αγάπης του Θεού προς τον άνθρωπο, δεν αφήνει περιθώρια για παρεξηγήσεις. Ο Χριστός έγινε τα πάντα για τον άνθρωπο. Η αγάπη του Χριστού, όμως, σημειώνει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς ό,τι έγινε ο Ίδιος για τον άνθρωπο, έγινε χωρίς να ζητήσει τίποτε από τον ίδιο. Έγινε πατέρας, αδελφός, ξένος, αλήτης, όλα για τον άνθρωπο. Και μάλιστα, για να υπηρετήσει τον άνθρωπο και όχι για να υπηρετηθεί. Η αγάπη αυτή του Χριστού είναι ολοτελώς ξένη προς την αγάπη των ανθρώπων μεταξύ τους, καθώς οι άνθρωποι συχνά ζητάνε ανταλλάγματα. Ο Χριστός με όλη Του τη δόξα κατέβηκε στη γη, ντύθηκε την ανθρώπινη σάρκα και έγινε για τον άνθρωπο, όσα ο άνθρωπος δεν μπορούσε να γίνει για τον Χριστό. Πραγματικά, η μελέτη του παραπάνω κειμένου μαρτυρεί την κατεξοχήν κατάφαση του Χριστού στο γένος των ανθρώπων, σ’ ολάκερη την κτίση.
Αξίζει, θα έλεγα, περισσότερο αυτό το «ξένος» και «αλήτης» που λέει ο Χριστός, πως έγινε για τον άνθρωπο. Ξένος. Μία λέξη, η οποία κατανοείται ιδιαίτερα στις μέρες μας, μιας και οι ανακατατάξεις σε γεωγραφικό επίπεδο, μας οδήγησαν να μυηθούμε στην ομορφιά της λέξης αυτής. Είναι γνωστό εξάλλου, πως όλοι αυτοί οι πρόσφυγες που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους, είναι ξένοι στον δικό μας τόπο. Ένας τέτοιος ξένος ήταν και ο Χριστός. Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερώνυμος, όταν το έτος 2013 συνάντησε παιδιά από διαφορετικές χώρες, με πολύ όμορφο τρόπο, έδωσε το στίγμα: «Ο Χριστός γεννήθηκε ως πρόσφυγας, έζησε ως ξένος, μας δίδαξε με την παραβολή του Καλού Σαμαρείτη την αγάπη για τον διπλανό μας, που ταυτίζεται με τον ξένο και μας διαβεβαίωσε ότι η στάση μας απέναντί τους είναι αποφασιστικής σημασίας κριτήριο για τη δικαίωση και σωτηρία μας. Ο ίδιος ο Θεός ταυτίζεται με το πρόσωπο του ξένου». Και το «αλήτης», ένας όρος που στιγματίζει τους ανθρώπους, τον παίρνει ο Χρυσόστομος και τον κάνει οικείο στο πρόσωπο του Χριστού. Πάλι, θυμίζει τον λόγο του οσίου Πορφυρίου, που έλεγε για τον Χριστό πως έγινε αλήτης για την αγάπη Του».
Όλα αυτά θυμίζουν τον λόγο του αποστόλου Παύλου, «τοῖς πᾶσι γέγονα τά πάντα, ἵνα πάντως τινάς σώσω» (Α’ Κορ. 9, 22). Ο Παύλος ακολούθησε το παράδειγμα του Χριστού και έγινε τα πάντα για όλους. Όπως ο Χριστός για τον άνθρωπο. Αυτό όμως είχε τίμημα. Μάλλον, αντιλαμβάνεται ως τίμημα από τον ανθρώπινο παράγοντα. Ο άνθρωπος αν δει ότι το να κενώνει τον εαυτό του για τον άλλον, να κάνει υπομονή, να κατανοεί, δεν βγάζει σε άκρη, δεν αργεί να το γυρίσει. Κοίταξε να δεις, σου λέει, εγώ για σένα έκανα τόσα, αρνήθηκα όσα μπορούσα να έχω, άφησα ανέσεις, χρήματα, δόξα, κι εσύ τελικά μου φέρεσαι έτσι; Αυτό το λέει ο άνθρωπος. Δεν το λέει ο Χριστός.
Πραγματικά, αν μπορούσα να κρατήσω κάτι από όλες τις σκέψεις θα κρατούσα δύο στοιχεία. Την αγάπη και το έλεος του Θεού. Το να γίνεται ο Χριστός ξένος και αλήτης ανάμεσα σε ξένους, το να αδειάζει τον Εαυτό Του και να προσλαμβάνει τον άνθρωπο, αυτό δείχνει πως ο άνθρωπος όσες φορές κι αν αμαρτήσει, όσες φορές κι αν με τις αστοχίες του διακόψει την κοινωνία με τον Θεό, Εκείνος δεν μεταβάλλει καμία ενέργεια που εκδηλώνει προς τον άνθρωπο. Δεν εξαρτιέται η αγάπη Του. Πληγώνεται από τους ανθρώπους; Αγαπά. Τον σταυρώνουν οι χριστιανοί; Αγαπά. Πέφτουν άπειρες φορές σε ψυχοφθόρα πάθη όσοι Τον ακολουθούν; Αγαπά. Τίποτε δεν χαμπαριάζει ο Θεός! Δεν πάει εσύ να Του λες, εγώ αυτός είμαι, τόσο μπορώ, έπεσα πάλι, συγχώρα με γιατί θα ξαναπέσω. Εκείνος αγαπά. Βέβαια, αυτό δεν είναι απλά μεγαλείο, δεν δείχνει συναίσθημα, αλλά κάτι πολύ άπιαστο. Πρόκειται για μία αιώνια αγάπη, αιώνια ανεκτικότητα του Θεού προς τις αστοχίες των ανθρώπων και μία χωρίς προϋποθέσεις αποδοχή του ανθρώπου.
Το γεγονός ότι, κατά τον λόγο του Χρυσοστόμου, ο Χριστός έγινε πολλά για τον άνθρωπο, αυτό δημιουργεί έναν εσωτερικό σεισμό στην ανθρώπινη ύπαρξη. Η επίγνωση όμως αυτής της υπαρξιακής αναστάτωσης δεν έρχεται εύκολα, αλλά κατόπιν επίγνωσης της αμαρτωλότητας του ανθρώπου και του ειδεχθούς προσωπείου. Χρειάζεται μία πνευματική ωριμότητα και μία ωρίμανση στον τρόπο αντίληψης του πένθους των αμαρτιών, που χωρίζουν τον άνθρωπο από τον Θεό, χωρίς να επιφέρουν την τιμωρία, αφού ο Θεός δεν είναι τιμωρός.
Μία τέτοια αντίληψη για το πένθος των αμαρτιών, κάνει τον άνθρωπο να αναστενάζει, να πενθεί, γιατί έχασε το πνευματικό δέσιμο με το πρόσωπο του Χριστού. Τότε ο άνθρωπος, λέει στον Χριστό, Κύριε κοίτα να δεις, εγώ είμαι άθλιος, είμαι τραγικός, πολύ τραγικός, το μόνο που γνωρίζω είναι να προσπαθώ ελάχιστες φορές για την αγάπη Σου. Προσπαθώ δύο φορές, πέφτω πολλές περισσότερες. Μου λείπει η ανάπαυση ψυχής και σώματος όταν είχα συνδεθεί μαζί Σου, τώρα πενθώ πάλι. Σε παρακαλώ, ελέησε με. Αυτό είναι συντριβή. Συντριβή που λυγίζει τον Θεό! Δεν είναι ηθικολογίες, ούτε ξεροί κανόνες που αν δεν τους κάνεις έχασες το παιχνίδι της σωτηρίας. Πώς να μην σε τσακίζει το έλεος του Θεού όταν σε βεβαιώνει εσωτερικά πως έγινε ξένος και αλήτης για όλους;
Ο απόστολος Παύλος, απευθυνόμενος στους Ρωμαίους, γράφει με συνταρακτικό τρόπο για την αγάπη του Χριστού: «Διότι όταν εμείς ήμαστε ακόμη αδύνατοι, ο Χριστός πέθανε κατά τον ορισμένο καιρό υπέρ των ασεβών. Διότι με δυσκολία θα πεθάνει κανείς για έναν δίκαιο∙ για τον αγαθό ίσως να τολμήσει κανείς να πεθάνει. Ο Θεός όμως αποδεικνύει την αγάπη του σ’ εμάς με το ότι, ενώ εμείς είμαστε ακόμη αμαρτωλοί, ο Χριστός πέθανε για εμάς» (Ρωμ. 5, 6-9).
Ηρακλής Αθ. Φίλιος
Βαλκανιολόγος, Θεολόγος
