Καλωσορίζουμε στην περιφέρειά μας, στη Θεσσαλία, τον διεθνούς φήμης επιστήμονα, εξαίρετο διδάκτορα Νομικής, κ. Ανδρέα Ι. Ποττάκη, στο πρόσωπο του οποίου αντανακλάται ο πολύ σημαντικός θεσμός του Συνηγόρου του Πολίτη, ο οποίος αποτελεί την συνταγματικά κατοχυρωμένη Ανεξάρτητη Διαμεσολαβητική Αρχή, με το προνόμιο της εγγύτητας στην καθημερινότητα των πολιτών! Διαπιστώνει καταγράφει και αναλύει τα προβλήματά τους, μικρά και μεγάλα και ταυτόχρονα διαμεσολαβεί για την επίλυσή τους από την κεντρική εξουσία.
Βασική κατεύθυνση και γνώμονας της λειτουργίας του Συνηγόρου του Πολίτη είναι η προσήλωση στη λογική του θετικού αθροίσματος. Η διερεύνηση δηλαδή, και η ανάδειξη λύσεων από τις οποίες βγαίνουν κερδισμένοι τόσο οι πολίτες, όσο και η διοίκηση.
Η Ανεξάρτητη Αρχή στέκεται δίπλα στον δοκιμαζόμενο από την κρίση πολίτη, ερευνά τα προβλήματα που προκαλούνται από νομοθετικές, ή άλλες παρεμβάσεις της διοίκησης και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες αντιμετώπισής τους, αξιοποιώντας την πλούσια τεχνογνωσία της και τις διευρυμένες αρμοδιότητες που διαθέτει.
Ο Συνήγορος λειτουργεί ως θεματοφύλακας των δικαιωμάτων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, με ιδιαίτερη έμφαση στην παρακολούθηση και προώθηση της εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης όλων.
Οι πιο κοντινοί φορείς άσκησης εξουσίας και εκπρόσωποι της δημόσιας διοίκησης στον πολίτη είναι οι Δήμοι. Αυτονόητα λοιπόν, ο Συνήγορος του πολίτη από της συστάσεώς του ως ανεξάρτητου διαμεσολαβητικού θεσμού της Ελληνικής Πολιτείας, έχει αναπτύξει μια συστηματική και πολυδιάσταστη σχέση με τις Δημοτικές Αρχές.
Συγκεκριμένα, συνδράμει τους ΟΤΑ με εισηγήσεις, συστάσεις, προτάσεις, επισημάνσεις, στην αντιμετώπιση φαινομένων κακοδιοίκησης, με σκοπό τη βέλτιστη, δίκαιη και ορθολογικότερη λειτουργία τους και κατά συνέπεια την εξυπηρέτηση των πολιτών, μέσω ποιοτικότερων υπηρεσιών.
Επιπλέον, διαμεσολαβεί για την επίλυση προβλημάτων που αφορούν σε μεμονωμένες ατομικές περιπτώσεις, η και σε ευρύτερες ομάδες πολιτών. Ελέγχει δε, τα όργανα των Δημοτικών Αρχών, επιτάσσοντας την τήρηση της νομιμότητας και των αρχών της χρηστής διοίκησης.
Στην αυγή του 2018, έτους που συμπίπτει με την ολοκλήρωση 20 ετών λειτουργίας και δράσης του Συνηγόρου του Πολίτη, η τοπική αυτοδιοίκηση διέπεται από ένα δυστυχώς πολύπλοκο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο παρουσιάζει πολλά από τα χαρακτηριστικά συμπτώματα δυσλειτουργιών του συνόλου της ελληνικής δημόσιας διοίκησης (πλήθος νομοθετικών ρυθμίσεων χωρίς κωδικοποίηση, ασάφειες και κενά που επιτρέπουν ερμηνευτικές ακροβασίες και αντιφάσεις, ελλιπής στελέχωση, ανεπαρκείς υποδομές και πόροι).
Στη διαδρομή αυτών των τελευταίων 20 ετών η Τ.Α. στη χώρα μας κλήθηκε να προσαρμόσει τις δομές, λειτουργίες και υπηρεσίες της στις προβλέψεις πολλαπλών, άλλοτε περισσότερο ολοκληρωμένων, αλλά συνήθως εξαιρετικά αποσπασματικών, θεσμικών μεταρρυθμίσεων.
Σε σημαντικό βαθμό οι παθογένειες της σημερινής Τ.Α. οφείλονται κυρίως στις διαδοχικές μεταρρυθμίσεις και αποσπασματικές παρεμβάσεις που προέβλεπαν τα νέα θεσμικά πλαίσια, καθώς εκ του αποτελέσματος αποδεικνύεται ότι δεν πρόσφεραν τις λύσεις που αναζητούν οι τοπικές κοινωνίες.
Αντί να θεσμοθετηθεί επιτέλους η οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια των ΟΤΑ που θα απελευθέρωνε την επιχειρησιακή τους δράση και θα ενίσχυε την αμεσότητα των αυτοδιοικητικών παρεμβάσεων, επιλέχθηκαν υποτίθεται «νομοτεχνικές βελτιώσεις» και «νέα υπηρεσιακά πλαίσια λειτουργίας», τα οποία τελικά δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο το εκ φύσεως δύσκολο και πολυποίκιλο έργο των Δημοτικών Αρχών.
Μετά από οκτώ ολόκληρα χρόνια κρίσης και δραστικών περικοπών σε πόρους και προσωπικό, σήμερα είναι μεγαλύτερη όσο ποτέ, η ανάγκη εξορθολογισμού και απλοποίησης του υπάρχοντος σχεδιασμού λειτουργίας και δράσης της Τ.Α.
Ο Συνήγορος του Πολίτη, ως μια από τις πλέον αξιόπιστες Ανεξάρτητες Αρχές που από ιδρύσεώς του είναι αρωγός στον αγώνα που δίνουν οι Δήμοι να ανταποκριθούν στις προσδοκίες και στα «θέλω» των τοπικών κοινωνιών, μπορεί να συμβάλλει καθοριστικά στην θετική αλλαγή του βραδυκίνητου αυτοδιοικητικού στάτους… Και ειδικότερα:
- Στην κατά περίπτωση, αποσαφήνιση και εν γένει αναμόρφωση του ισχύοντος νομικού πλαισίου.
- Στην κωδικοποίηση των διάσπαρτων διατάξεων, ώστε να επιτευχθεί η ομοιόμορφη εφαρμογή της νομοθεσίας.
- Στην οργανωτική αναδιάρθρωση των υπηρεσιών των ΟΤΑ, κυρίως ως προς την κατεύθυνση της βελτίωσης των εισπρακτικών τους μηχανισμών και της δημιουργίας – με τη χρήση νέων τεχνολογιών – πληροφοριακού συστήματος, κατάλληλου για την εξυπηρέτηση των σκοπών τους.
- Στη θέσπιση πλαισίου διαρκούς επιμόρφωσης των υπαλλήλων των Οικονομικών Υπηρεσιών των Δήμων στα αντικείμενα των εσόδων και της είσπραξής τους.
- Στη θέσπιση διαδικασιών προληπτικού ελέγχου των κανονιστικών αποφάσεων για τη νόμιμη επιβολή ανταποδοτικών τελών ( π.χ. υποχρεωτική νομική αξιολόγηση της πρότασης για επιβολή ανταποδοτικών τελών, ειδική και πλήρης αιτιολογία των αποφάσεων, κρίση περί συνδρομής των όρων της νομοθετικής εξουσιοδότησης).
- Στον ειδικό και πλήρη έλεγχο των κανονιστικών αποφάσεων από τις εποπτικές αρχές.
- Στην ενεργοποίηση συστήματος εσωτερικού ελέγχου ΟΤΑ για την πρόληψη, αντιμετώπιση και διαχείριση φαινομένων κακοδιοίκησης, αυθαιρεσιών και διαφθοράς.
Υπογραμμίζω ότι δεδομένης της πολύ δύσκολης οικονομικής συγκυρίας για τη χώρα μας και τους Έλληνες πολίτες, ο Συνήγορος του πολίτη θεωρεί επιτακτική την έναρξη διαλόγου ανάμεσα στο υπουργείο Εσωτερικών και στην ΚΕΔΕ, με την συμμετοχή και όλων των εμπλεκόμενων φορέων, για την εύρεση των προσφορότερων λύσεων στα εν λόγω ζητήματα.
Ωστόσο, η Ανεξάρτητη Αρχή στα πλαίσια άσκησης του θεσμικού της ρόλου, θα πρέπει κι’ αυτή από την πλευρά της στις εκθέσεις που κάνει να επικεντρώνεται όχι μόνο στα ποσοτικά, αλλά και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των καταγγελιών που γίνονται.
Θεωρώ πως σε πρότερο χρόνο της λήψης απόφασης να προβεί σε οποιαδήποτε σύσταση η κριτική, είναι αναγκαίο να αξιολογεί την προέλευση και τη ουσία των καταγγελιών, ώστε να αποφεύγεται η υπερπροώθηση προς επίλυση θεμάτων ήσσονος σημασίας, σε βάρος άλλων που χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής και κατά προτεραιότητα αντιμετώπισης.
Εδραιωμένη άποψή μου είναι ότι ο Συνήγορος του Πολίτη είναι ένας θεσμός πραγματικά καινοτόμος που τείνει ουσιαστική χείρα βοηθείας στις τοπικές κοινωνίες και προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στην μεγάλη προσπάθεια των αιρετών της Τ.Α. να ευαισθητοποιήσουν την κεντρική εξουσία για την γρήγορη διευθέτηση πολλών διαδικαστικών θεμάτων που άπτονται της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης και της σχέσης της με τους πολίτες.
Θεωρώ δε εκ των ων ουκ άνευ, πως η Ανεξάρτητη Αρχή – στο πλαίσιο πάντα του θεσμικού της ρόλου και της εκτέλεσης των αρμοδιοτήτων που έχει – θα εξακολουθήσει να καλλιεργεί ακόμη πιο βελτιωμένη και ισχυρή σχέση με την Τ.Α. στα ζητήματα της διαμεσολάβησης, του ελέγχου και της αρωγής, καταθέτοντας συγκεκριμένες συστάσεις και προτάσεις.
Πιστή στη θεμελιώδη αρχή της, αυτή του θετικού αθροίσματος, που συνδυάζει την αρωγή προς τη διοίκηση με την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των πολιτών, είμαι βέβαιος ότι θα παρακολουθεί στενά τη λειτουργία των Δήμων και με στοχευμένες παρεμβάσεις θα συμβάλλει στη διαμόρφωση δομών, λειτουργιών και υπηρεσιών αποτελεσματικών, ουσιαστικών και φιλικών προς τους πολίτες, με σεβασμό στις αρχές της νομιμότητας και της χρηστής διοίκησης.
