Σίγουρος ότι η χώρα έχει ελπίδες και προοπτικές, αρκεί να εφαρμόσει απαρέγκλιτα ένα πρόγραμμα αναγκαίων και απαραίτητων διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων, εμφανίζεται ο συντοπίτης καθηγητής της πολιτικής της υγείας στο London School of Economics και πρώην υπουργός, Κος Ηλίας Μόσιαλος. Ο ιδρυτής της κίνησης «Δυναμική Ελλάδα» δηλώνει πως το εγχείρημά του αποσκοπεί στην ανασύνταξη της κεντροαριστεράς στην Ελλάδα και δεν είναι πολιτικό κόμμα. Δεν διστάζει να απαντήσει για τα κακώς πεπραγμένα της κυβέρνησης Παπανδρέου στην οποία μετείχε ως υπουργός και δηλώνει την αγάπη του για τα Τρίκαλα για τα οποία πιστεύει πως παρά την απομόνωσή τους από το Αθηνοκεντρικό κράτος υπάρχουν προοπτικές ανάπτυξης, ιδιαίτερα στον τομέα του τουρισμού αρκεί να υπάρξουν οι κατάλληλες κινήσεις.
Ερ.: Υπάρχει επόμενη μέρα για την Ελλάδα; Υπάρχει ελπίδα διαφυγής από την κρίση ή το παιχνίδι είναι οριστικά χαμένο και απλά ζούμε τις τελευταίες ημέρες μιας χώρας όπως την ξέραμε; Βλέπετε δηλαδή στην πράξη να μπορεί η υπάρχουσα κυβέρνηση συνεργασίας να μπορεί να σηκώσει το βάρος των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων ή θα καταρρεύσει ακριβώς υπό το δυσβάσταχτο αυτό φορτίο;
Απ.: Βεβαίως και υπάρχει, τόσο ελπίδα διαφυγής, όσο και επόμενη μέρα. Μόνο που θα πρέπει όλοι μας, από τον πρωθυπουργό μέχρι τον απλό ψηφοφόρο, να δεχτούμε την αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων, ώστε να παραμείνουμε στην ευρωζώνη. Να καταλάβουμε ότι δεν έχει νόημα να υπερασπιζόμαστε ένα μοντέλο, που μόνο δεινά έχει επισωρεύσει στη χώρα. Μόνο εφόσον προωθήσουμε τις μεταρρυθμίσεις, θα προχωρήσουμε μπροστά. Όσο τις ξορκίζουμε και τις μεταθέτουμε στο μέλλον, όσο κατηγορούμε τους ξένους για τα δεινά μας, τόσο θα βουλιάζουμε. Είναι ανάγκη ν΄ αναπτυχθεί ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, να μειωθεί το κράτος, να ξεριζωθεί πλήρως το πελατειακό σύστημα, να παταχθεί η φοροδιαφυγή, ν΄ ανοίξουν τα κλειστά επαγγέλματα. Έτσι θα γίνουν οι επενδύσεις που τόσο έχουμε ανάγκη ως οικονομία και ως κοινωνία, ώστε να ξεπεραστεί η ύφεση.
Η κυβέρνηση, στο βαθμό που βαδίζει στο δρόμο των μεταρρυθμίσεων, δεν μπορεί παρά να έχει την αποδοχή των σκεπτόμενων Ελλήνων. Προσωπικά της ευχήθηκα από την αρχή καλή επιτυχία, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παρέχω άκριτη ή συνεχή υποστήριξη.
Ερ.: Τι έφταιξε τελικά και φτάσαμε σ’ αυτό το σημείο; Έχει γίνει μεγάλη κουβέντα για την αποτυχία του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος, ωστόσο θα θέλαμε την άποψή σας για το ποιους και σε ποιο βαθμό βαραίνουν οι ευθύνες. Πότε οριοθετείτε την απαρχή της καταστροφής; Είναι η περίοδος ’81-’85, το «αμαρτωλό» ’89, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ από το ’93 ως το 2004, η πενταετία Καραμανλή, η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου; Αν μη τι άλλο σε τι βαθμό ευθύνεται κάθε μια από τις παραπάνω περιόδους διακυβέρνησης; Και το ρωτάω διότι σε κάθε περίπτωση θα συμφωνήσετε πως αν δεν αναγνωρίσεις το αίτιο δεν μπορείς να βρεις την κατάλληλη θεραπεία -αν αυτή υπάρχει.
Απ.: Αρχικά θέλω να πω ότι είναι άδικο να μηδενίζουμε πλήρως τη μεταπολιτευτική εποχή. Σε πολιτικό επίπεδο, η μεταπολίτευση τερμάτισε τη δικτατορία της χούντας, εδραίωσε τη μακροβιότερη ελληνική δημοκρατία (σχεδόν 40 χρόνια), έλυσε μια για πάντα το πολιτειακό ζήτημα, έδωσε λύση σε χρονίζοντα δημοκρατικά αιτήματα (δημοτική γλώσσα, πολιτικός γάμος κλπ), έβαλε την Ελλάδα στην ΕΟΚ/ΕΕ και στην Ευρωζώνη. Η πολιτική μεταπολίτευση μπορεί να κατηγορηθεί, όμως, ότι ανέπτυξε το κομματικό κράτος και το πελατειακό δικομματικό σύστημα. Το σύστημα αυτό γιγάντωσε την κρατική σπατάλη, άρα αύξησε υπέρμετρα τον εξωτερικό δανεισμό. Ταυτόχρονα, οδήγησε σ΄ ένα οικονομικό μοντέλο κρατισμού, διαφθοράς, επιδοτήσεων, αλόγιστης σπατάλης και κυριαρχίας του βολονταρισμού στις διεκδικήσεις και κινητοποιήσεις.
Είναι ανάγκη να κρατήσουμε τις θετικές κατακτήσεις της μεταπολτευτικής περιόδου και να ξεπεράσουμε, πολύ γρήγορα μάλιστα, τα αρνητικά της. Όσον αφορά το πότε ξεκίνησαν τα αρνητικά στοιχεία της, η απάντησή μου είναι: δεν υπήρξε μεταπολιτευτική κυβέρνηση που να τα έκανε όλα καλά. Ακόμα και η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, που παρέδωσε μια εύρρωστη οικονομία, σε πολιτικοκοινωνικό επίπεδο ήταν μονόχρωμη.
Ερ.: Ποιές οι ευθύνες της δικής σας κυβέρνησης για τη σημερινή κατάσταση; Υπήρξαν λανθασμένες στρατηγικές επιλογές, λανθασμένος χειρισμός καταστάσεων, λανθασμένες επιλογές προσώπων; Ο κ. Παπανδρέου, του οποίου υπήρξατε στενός συνεργάτης, είναι τελικά ένας οραματιστής πολιτικός σε λάθος χρόνο για τη χώρα-όπως λένε πολλοί φίλοι του-ή ο εντελώς λάθος άνθρωπος στην εντελώς λάθος ώρα;
Απ.: Ο κ. Παπανδρέου προσπάθησε πάρα πολύ, σε πολύ δύσκολες και αντίξοες συνθήκες. Οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή της πολιτικής του οφείλονται σε αντιδράσεις εντός και εκτός ΠΑΣΟΚ- όλοι τα θυμόμαστε. Εμένα προσωπικά με τίμησε με πολύ υπεύθυνη θέση και βοήθησα όσο μπορούσα την εφαρμογή της πολιτικής εκείνης, που τη θεωρούσα όρο επιβίωσης για τη χώρα. Νομίζω ότι σοβαρό λάθος του κ. Παπανδρέου ήταν η ανακοίνωση για το Δημοψήφισμα, τον Οκτώβριο που μας πέρασε, επειδή έτσι θα διακυβευόταν, ουσιαστικά, η παραμονή μας στο ευρώ και η υπόσταση του ίδιου του ευρώ. Επειδή το ζήτημα ήταν μείζον, διαφώνησα και το είπα δημόσια.
Ερ.: Ποιό θεωρείτε ως το μεγαλύτερο πρόβλημα της χώρας, αυτό που κατά τη γνώμη σας είναι το πρώτο με το οποίο οφείλει να ασχοληθεί η οποιαδήποτε κυβέρνηση και να το αλλάξει με κάθε τρόπο και κάθε θυσία; Κοιτώντας πίσω τι θα αλλάζατε από την πολιτική που ακολουθήσατε;
Απ.: Στο πρώτο υποερώτημα: η αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου, ώστε να παραμείνει με σιγουριά η χώρα στην ευρωζώνη και στην ΕΕ.
Στο δεύτερο: θα έπρεπε να έχω πιέσει ακόμα περισσότερο για την εφαρμογή μιας μεταρρυθμιστικής πολιτικής νωρίτερα, εντονότερα και πλατύτερα.
Ερ.: «Δυναμική Ελλάδα» λοιπόν, με έντονες αιχμές κατά του ΠΑΣΟΚ για το οποίο είπατε πως έκλεισε τον κύκλο του. Η αποχώρησή σας από το ΠΑΣΟΚ έχει να κάνει με την ηγεσία του κόμματος, με τις ακολουθούμενες πολιτικές, με τα πρόσωπα που το στελεχώνουν ή με κάτι άλλο; Γιατί αποκλείσατε την δυνατότητα ανασύνταξης δυνάμεων; Τι είναι αυτό που σας κάνει να πιστεύετε πως ο κύκλος έχει κλείσει οριστικά και το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω;
Απ.: Κοιτάξτε, το ΠΑΣΟΚ δεν μπόρεσε να ανανεωθεί, ώστε να μπορέσει να επιβάλει τις αναγκαίες πολιτικές. Ένα μεγάλο μέρος της εκλογικής του βάσης πέρασε στον ΣΥΡΙΖΑ. Ό,τι απόμεινε, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, κάθε άλλο παρά ανανεωτικές τάσεις δείχνει. Αν και μετέχει στη Σοσιαλιστική Διεθνή, απέχει πολύ από οποιοδήποτε ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Στην καλύτερη περίπτωση, το σημερινό ΠΑΣΟΚ είναι ένα κόμμα που μπορεί να παίξει ένα ρόλο στην ανασύνταξη του ενδιάμεσου χώρου, ως ένας από τους πολλούς ενδιαφερόμενους, όχι όμως ως ο μόνος παίκτης.
Ερ.: Η κίνησή σας, όπως δηλώσατε, έρχεται μεν να γεφυρώσει το χώρο μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ αλλά δεν είναι ένας πολιτικός σχηματισμός αλλά μια κίνηση πολιτών. Άρα ακόμη και αν σε θεωρητικό επίπεδο γεμίζει αυτό το κενό πρακτικά, δηλαδή σε επίπεδο κοινοβουλευτικό, το κενό παραμένει. Δικαιούμαστε λοιπόν να υποθέσουμε πως, παρ ‘ότι προς το παρόν αρνείστε τον χαρακτήρα του πολιτικού σχηματισμού, δεν αποκλείετε την μετεξέλιξη της κίνησής σας σε κάτι τέτοιο μελλοντικά;
Απ.: Σήμερα, στο χώρο αυτό κινούνται δύο κόμματα, το ΠΑΣΟΚ και η ΔΗΜΑΡ, καθώς και κινήσεις πολιτών. Κανένα από τα δύο δε φαίνεται να κυριαρχεί στον ενδιάμεσο κόσμο, ούτε καν σε όλους τους ψηφοφόρους το καθένα. Για το λόγο αυτό, οι πολίτες του μεσαίου χώρου -άσχετα αν αυτοπροσδιορίζονται σοσιαλδημοκράτες, φιλελεύθεροι, κεντροαριστεροί, ευρωπαϊστές κλπ- έχουν, κατά τη γνώμη μας, ανάγκη ένα σοβαρό φόρουμ διαλόγου και ένα φόρουμ επεξεργασίας συγκεκριμένων απόψεων, ένα πεδίο συνάντησης. Αυτό είμαστε τούτη τη στιγμή. Το τι εξελίξεις τυχόν θα υπάρξουν έχει να κάνει με την απήχηση της κίνησής μας στον ελληνικό λαό και με την πρόοδο των συζητήσεων με τους σχηματισμούς που προανέφερα, ή και άλλους. Τα κόμματα δημιουργούνται επειδή το ζητάει η κοινωνία, δηλαδή από τα κάτω, όχι επειδή το θέλουν μερικά πολιτικά στελέχη, διανοούμενοι ή ακαδημαϊκοί από τα πάνω.
Ερ.: Ποιά είναι ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά που θεωρείται ότι διέπουν την κίνησή σας και τα οποία διαφέρουν ποιοτικά από τα αντίστοιχα των σχηματισμών μεταξύ των οποίων τοποθετείστε; Είναι ας πούμε το ΠΑΣΟΚ της νέας εποχής και αν ναι σε ποιο ΠΑΣΟΚ βρίσκεται πλησιέστερα; Του Ανδρέα, του Σημίτη, του Γιώργου; Αν όχι τότε με τι θα αντιστοιχίζατε την κίνησή σας-δεδομένου ότι παρθενογενέσεις δεν υπάρχουν και οι συγγένειες είναι και δεδομένες και θεμιτές;
Απ.: Αυτή τη στιγμή είμαστε μία κίνηση, που προσπαθεί να μετουσιωθεί σε σχήμα με πανελλήνια υφή. Δεν έχουμε κανένα σύνδρομο μικρομεγαλισμού. Οι θέσεις μας μάς εντάσσουν στο ριζοσπαστικό κέντρο και την κεντραριστερά. Είμαστε ανοιχτοί στο διάλογο και τη σύνθεση, είναι βέβαιο ότι ο μεσαίος χώρας θ΄ ανασυντεθεί. Ούτε η ΝΔ, ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ μπορούν να διεκδικήσουν το χώρο του Κέντρου. Όμως πάντα στην Ελλάδα, από τα χρόνια του Τρικούπη ακόμα, υπήρχε ισχυρή κεντρώα εκπροσώπηση.
Ερ.: Μπορείτε να μας πείτε αν σας έχουν ακολουθήσει-ή αν απλά σας στηρίζουν προς το παρόν- στην κίνηση αυτή πρόσωπα γνωστά από το χώρο της πολιτικής, των γραμμάτων και τεχνών, της αγοράς κλπ και αν ναι ποια είναι αυτά; Αποδέχεστε τη συμπόρευσή σας με πρόσωπα που έχουν εκτεθεί στην πολιτική ή ασπάζεστε τη λογική άλλων κινήσεων που a priori απορρίπτουν τέτοιες συνεργασίες;
Απ.: Στην Ιδρυτική μας Διακήρυξη έχουν υπογράψει εκατοντάδες πρόσωπα. Δε θα ήθελα να ξεχωρίσω κάποια, οι υπογραφές είναι ισότιμες. Σημειώνω πάντως ότι οι περισσότεροι εκφράζουν τον κόσμο της εργασίας και της παραγωγής. Ως προς την πολιτική προέλευση, αν και οι περισσότεροι /-ες είναι ανεξάρτητοι/-ες, υπάρχουν ανάμεσά τους και μέλη άλλων κινήσεων ή κομμάτων. Αυτό μας χαροποιεί. Δεν έχουμε θεσπίσει καμιά ασυμβατότητα. Αντίθετα, θεωρούμε στοιχείο δυναμισμού να έρχονται στη «Δυναμική Ελλάδα» πολίτες που μετέχουν κι αλλού. Υπενθυμίζω ότι η συλλογή υπογραφών συνεχίζεται, ο καθένας μπορεί να υπογράψει, αν συμφωνεί με όλες ή τις περισσότερες θέσεις της Δυναμικής Ελλάδας.
Ερ.: Ως ο απόλυτα ειδικός στο χώρο της υγείας θα θέλαμε να κρίνετε την μεταρρύθμιση του κ. Λοβέρδου και το πείραμα του ΕΟΠΥΥ. Κατ’ αρχάς είχατε τον οποιοδήποτε ρόλο-ακόμη και απλά συμβουλευτικό- στην όλη αυτή προσπάθεια; Εδώ θέλουμε να εκφράσουμε την προσωπική-και όχι μόνο-απορία μας για το γεγονός ότι ενώ υπήρχε ένας άνθρωπος όπως εσείς, που έχει σπουδάσει πολιτικές και οικονομία υγείας και είναι από τους πλέον διαπρεπείς πανευρωπαϊκά στο χώρο του, επελέγη για την νευραλγική αυτή θέση ένας συνταγματολόγος. Εσείς δεν επιθυμούσατε τη θέση του Υπουργού Υγείας ή ήταν μια κεντρική επιλογή για την οποία δεν είχατε λόγο; Όπως και να έχει το πείραμα μέχρι στιγμής μόνο επιτυχημένο δε δείχνει. Η ταλαιπωρία του κόσμου είναι πρωτόγνωρη, ουσιαστικές υπηρεσίες υγείας δεν υπάρχουν και η όποια οικονομία προέκυψε έχει γίνει πρακτικά σε βάρος των παρεχόμενων υπηρεσιών. Πρόκειται για προβλήματα νεότητας ή για λανθασμένο κεντρικό σχεδιασμό; Θα αλλάζατε κάτι-ή όλα!-και αν ναι τι και προς ποια κατεύθυνση;
Απ.: Πράγματι, θα μπορούσα να έχω αναλάβει τη θέση που αναφέρατε, αλλά δεν εξαρτιόταν από μένα. Όμως και στη θέση που τελικά έλαβα, πιστεύω ότι έδρασα θετικά, με γνώμονα το συμφέρον του ελληνικού λαού- ούτε το προσωπικό μου, ούτε το κομματικό. Ανέπτυξα δημόσια τις θέσεις μου κατά των συντεχνιών, του πελατειακού κράτους, του κρατισμού και υπέρ των μεταρρυθμίσεων στο δημόσιο τομέα. Έδωσα και το προσωπικό μου παράδειγμα, απορρίπτοντας εξαρχής τα βουλευτικά και στη συνέχεια τα περισσότερα υπουργικά προνόμια, κλείνοντας δύο οργανισμούς της εποπτείας του υπουργείου μου, μειώνοντας κατά 70% το κόστος του υπουργικού γραφείου κλπ.
Όσον αφορά τον ΕΟΠΥΥ, αρχικά να σας πως ότι ούτε ρωτήθηκα, ούτε κλήθηκα σε καμιά σύσκεψη ή συνάντηση για το θέμα, στα δυόμιση χρόνια της βουλευτικής μου θητείας. Αλλά ο ΕΟΠΥΥ είναι πολύ νωρίς για να κριθεί. Αναγνωρίζω τα πολλά προβλήματα και τις δυσλειτουργίες, θυμηθείτε όμως ποια ήταν η προηγούμενη κατάσταση, με τα πάμπολλα ταμεία και τις σπατάλες σε διοικήσεις και προσωπικό.
Ερ.: Σας ενοχλεί καθόλου το γεγονός που προαναφέραμε, ότι δηλαδή στη χώρα αυτή οι άνθρωποι που είναι γνώστες ενός αντικειμένου, συστηματικά αποκλείονται από την άσκηση πολιτικής και στη θέση τους επιλέγονται οι έχοντες σειρά στην κομματική επετηρίδα; Διότι όσο καλές προθέσεις και αν έχει ένας δικηγόρος αποκλείεται να γνωρίζει τα της οικονομίας καλύτερα από έναν οικονομολόγο, όπως και αντίστροφα ισχύει για το χώρο της δικαιοσύνης κλπ. Πιστεύετε πως πρέπει επιτέλους οι επιλογές να γίνονται με περισσότερο αξιολογικά κριτήρια και να σταματήσουν οι εκάστοτε πρωθυπουργοί να διορίζουν σε καίριες θέσεις τους εκλεκτούς τους ακόμη και αν αυτοί είναι άσχετοι με το αντικείμενο;
Απ.: Με μια πρώτη ματιά, θα μπορούσε να ισχύει η αντιστοίχιση που υπονοείτε. Δυστυχώς, ακόμα και πτυχιούχοι ή «ειδικοί» σ΄ έναν τομέα τα έχουν κάνει θάλασσα σε υπουργεία που άπτονται της ειδικότητάς τους. Ενώ ορισμένοι, φαινομενικά ασύμβατοι, έχουν πετύχει. Επομένως, μεγαλύτερη σημασία, όσον αφορά το πρόσωπο που αναλαμβάνει υπουργός, νομίζω ότι έχουν τα εξής τέσσερα στοιχεία: οι γενικότερες πολιτικοϊδεολογικές θέσεις του/της, η αποφασιστικότητά του/της να τις εφαρμόσει, το αίσθημα της πραγματικότητας (ρεαλισμός) και ο χαρακτήρας του/της (ιδίως το παράδειγμά του).
Ερ.: Πριν κλείσουμε ας αναφερθούμε στον τόπο μας. Ποια η σχέση σας με τα Τρίκαλα; Είναι απλά ο τόπος καταγωγής ή είναι η πόλη σας την οποία επισκέπτεστε σε κάθε ευκαιρία; Ποια η γνώμη σας για την εικόνα της πόλης και του νομού; Τι κατά τη γνώμη σας θα έπρεπε να κάνουν οι τοπικοί άρχοντες για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων της πόλης αλλά και του νομού γενικότερα;
Απ.: Επισκέπτομαι πολύ τακτικά τα Τρίκαλα, με τα οποία με δένουν όχι μόνο το παρελθόν της καταγωγής, αλλά και το παρόν στενών συγγενών, καλών φίλων και πατρικού σπιτιού. Ζω κατά καιρούς και στα Τρίκαλα. Η γνώμη μου είναι ότι η περιοχή μας είναι κάπως «παραπεταμένη» (για να το πω έτσι) από την κεντρική διοίκηση. Έχω τη γνώμη ότι οι δυνατότητές μας είναι πολύ μεγαλύτερες απ΄ ό,τι δείχνει η υπάρχουσα κατάσταση. Κύριο ζήτημα θεωρώ το πώς ο νομός μας θα κρατήσει το διερχόμενο τουρισμό. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει βέβαια να βελτιωθούν / ολοκληρωθούν οι οδικοί άξονες και ν΄ αναπτυχθούν περαιτέρω οι υποδομές μας. Όμως αυτά είναι σοβαρά ζητήματα και θέλουν σοβαρό σχεδιασμό. Θα πρότεινα μια Ημερίδα για τα Τρίκαλα και το νομό μας, στην οποία να κληθούν να συνεισφέρουν τοπικοί φορείς, ειδικοί επιστήμονες – μελετητές, Τρικαλινοί της διασποράς και κάθε άλλος που θα μπορούσε να πει συγκεκριμένα πράγματα για το παρόν και το μέλλον της περιοχής.
Ερ.: Αληθεύει το σενάριο που σας ήθελε δυνάμει υποψήφιο βουλευτή Τρικάλων; Υπάρχει περίπτωση μελλοντικά αυτό που δεν έγινε με το ΠΑΣΟΚ να γίνει με το δικό σας σχηματισμό αν και εφόσον μετεξελιχτείτε σε κόμμα;
Απ.: Ως προς το παρελθόν, δεν αληθεύει. Ως προς το μέλλον, η «Δυναμική Ελλάδα» απέχει πολύ από τέτοια σενάρια μετεξέλιξης σε κόμμα. Εγώ προσωπικά είμαι και θα παραμείνω πολιτικά ενεργός, ενώ το ενδιαφέρον μου για το νομό μας είναι συνεχές. Το τι θα γίνει στο μέλλον είναι άδηλο. Ωστόσο οι υπάρχοντες κομματικοί σχηματισμοί δεν είναι αιώνιοι. Η αναδιάταξη στο πολιτικό σκηνικό μόλις άρχισε και η συνέχεια θα είναι εντυπωσιακή. Ό,τι δεν αντιπροσωπεύει τις τρέχουσες ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας είναι παρωχημένο και θα ξεπεραστεί.
Ερ.: Κλείνοντας θα θέλατε να στείλετε κάποιο μήνυμα στους Τρικαλινούς-και όχι μόνο-πολίτες;
Απ.: Να σκεφτούμε ότι, εδώ που φτάσαμε, τίποτα δεν είναι εύκολο. Να σκεφτούμε ποια είναι η πραγματικότητα που ζουμε τόσες δεκαετίες κι αν η πραγματικότητα αυτή μας ικανοποιεί. Ν΄ αναρωτηθούμε για πόσο ακόμα μπορεί η Ελλάδα να στηρίζεται σε δανεικά δίχως να παράγει και πόσο ακόμα αντέχουμε το πελατειακό σύστημα να μας ταλανίζει. Ν΄ αποδεχτούμε τη ρεαλιστική ανάγκη της μεταρρύθμισης στην προσωπική και στη συλλογική μας ζωή -έστω κι αν αυτό έχει πρόσκαιρο οικονομικό κόστος- γιατί διαφορετικά δεν υπάρχει μέλλον για το άτομο, τα Τρίκαλα, την Ελλάδα. Μόνο αν αλλάξουμε παραγωγικό μοντέλο, θα μπορέσουμε να εξελιχτούμε σε σύγχρονη ευρωπαϊκή κοινωνία.
