Τα έθιμα και οι παραδόσεις τη εορταστικής περιόδου Χριστουγέννων-Πρωτοχρονιάς-Φώτων που αποκαλούνται από το λαό μας Δωδεκάμερο γνώρισαν τα παιδιά στην εκδήλωση – εκπαιδευτική δραστηριότητα με θέμα «τα Έθιμα του Δωδεκαημέρου» και χρήση σχετικού εκπαιδευτικού φακέλου του Μουσείου Μπενάκη προσφορά του Συλλόγου Φίλων Λαογραφικού Μουσείου Τρικάλων.
Διοργανώθηκε τη Δευτέρα 29 Δεκεμβρίου 2014 στο Ιστορικό Εμπορικό Κέντρο Τρικάλων από το Τμήμα Πολιτισμού και Αθλητισμού της Δ/νσης Παιδείας και Πολιτισμού του Δήμου Τρικκαίων, και την Περιφερειακή Ένωση Δήμων Θεσσαλίας-παράρτημα Τρικάλων.
Χαρακτηριστικά έθιμα του λαού μας τα οποία σήμερα σχεδόν έχουν εκλείψει ή συνεχίζονται σε πολύ μικρό βαθμό έμαθαν τα παιδιά και παρουσίασαν δικές τους εμπειρίες από όσα οι παππούδες και οι γιαγιάδες τους μαθαίνουν. Στο τέλος είπαν τα παραδοσιακά κάλαντα των ημερών.
Στο τέλος σχημάτισαν έναν μεγάλο κύκλο παρέα και με την κ. Βασιλένα Μητσιάδη Αντιδήμαρχο Παιδείας, Πολιτισμού Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Τρικκαίων παρουσίασαν μια πανέμορφη και πρωτότυπη θεατροποίηση της ιστορίας των Καλικαντζαριών . Η κ. Μητσιάδη πρόσφερε σε όλους χριστόψωμα (χαρακτηριστικές χριστουγεννιάτικες κουλούρες) και χαρτοκοπτική με θέμα το καραβάκι το οποίο θα κρατούν κάθε φορά που θα λένε τα κάλαντα.
Το Δωδεκαήμερο για το λαό μας είναι μια περίοδος με πάμπολλα έθιμα και παραδόσεις. Μέσα στην καρδιά του χειμώνα ο λαός μας βρίσκει την ευκαιρία για μια μεγάλη ανάπαυλα από τις βαριές και πολύμοχθες εργασίες. Οι γιορτές δίνουν το πλαίσιο όπου θα βγουν να διασκεδάσουν να χορέψουν και να τραγουδήσουν .
Την παραμονή των Χριστουγέννων ανάβουν μεγάλες φωτιές στις πλατείες για να ζεσταθεί ο μικρός Χριστός και γύρω της συγκεντρώνονται όλοι και χορεύουν.
. Ένα άλλο χαρακτηριστικό έθιμο των ημερών είναι οι διάφορες κουλούρες και τα ειδικά ψωμάκια.. Τα χριστόψωμα οι Πρωτοχρονιάτικες Βασιλοκουλούρες και οι κουλούρες των Φώτων
. με σύμβολα και κεντημένα στολίσματα που η φαντασία των γυναικών και η τοπική παράδοση φτιάχνει
αποτελούν το πρώτο διατροφικό μέλημα για το λαό μας το οποίο δεν χρησιμοποιείται μόνο για το γιορτινό τραπέζι της οικογένειας αλλά προσφέρεται σε κάθε επισκέπτη, φίλο και συγγενή ώστε η ευχή για το καλό της νέας χρονιάς και για πλούσια σοδειά να σκορπιστεί παντού και να δώσει παντού τη δύναμή της με τα ποθούμενα αποτέλεσμα.
Συνταγή για ένα χριστόψωμο που θα στολίσει και θα ευωδιάσει το γιορτινό τραπέζι.
Συνταγή για Χριστόψωμο , Για 4 άτομα
Υλικά
- 1 κιλό αλεύρι σκληρό
- 1 μαγιά ξηρή
- 1 κουτ. σούπας ζάχαρη
- ½ κουτ. γλυκού αλάτι
- 1 κουτ. σούπας γλυκάνισο
- 1 κουτ. γλυκού μαστίχα κοπανισμένη
- 4 κουτ. σούπας μέλι
- ½ φλιτζάνι ελαιόλαδο
- 2 φλιτζάνια χλιαρό νερό
για τα ζυμαρένια πλουμίδια:
- ½ κιλό αλεύρι
- ½ κουτ. γλυκού αλάτι
- 2 κουτ. σούπας ελαιόλαδο
- 1 φλιτζάνι χλιαρό νερό
- αμύγδαλα ασπρισμένα
- γαρύφαλλα ολόκληρα
για το γκλασάρισμα:
- μέλι
- νερό
Εκτέλεση
Ξεκινάμε από τη ζύμη. Σε μια λεκάνη κοσκινίζουμε το αλεύρι και βάζουμε μία κουταλιά της σούπας ζάχαρη. Με το γουδοχέρι χτυπάμε στο γουδί τους κρύσταλλους μαστίχας μαζί με λίγο αλάτι και ως “μαστιχόσκονη” τους πασπαλίζουμε πάνω στο αλεύρι. Ρίχνουμε επίσης την ξηρή μαγιά με το γλυκάνισο. Με μια τρυπητή κουτάλα ανακατεύουμε τα ξηρά υλικά της ζύμης, να “πάρουν τον αέρα τους”.
Σιγά σιγά ρίχνουμε το χλιαρό νερό, ενώ χτυπάμε με το μίξερ. Προσθέτουμε το μέλι και συνεχίζουμε το χτύπημα. Τέλος, χύνουμε το ελαιόλαδο και δουλεύουμε τη ζύμη για 5 λεπτά σε μέτριες στροφές.
Πασπαλίζουμε τον πάγκο με αλεύρι και αρχίζουμε να δουλεύουμε τη ζύμη με τα χέρια. Φτιάχνουμε μία ζυμαρένια μπάλα και την τοποθετούμε σε μια λαδωμένη λεκάνη, τη σκεπάζουμε και την αφήνουμε να φουσκώσει για 1 – 1,5 ώρα.
Η ζύμη για το στόλισμα θέλει τα δικά της κόλπα. Κοσκινίζουμε το αλεύρι σε ένα μπολ και στην κουρφή του αλευρένιου “βουνού” ανοίγουμε μια τρύπα. Βάζουμε νερό, αλάτι, λάδι και αρχίζουμε να ανακατεύουμε και να ζυμώνουμε με τα χέρια μας, για να δέσουμε τα υλικά. Ζυμώνουμε, ώσπου να «γυαλίσει» η ζύμη και να ξεκολάει άνετα από τα χέρια μας.
Όταν φουσκώσει το Χριστόψωμο το βάζουμε στο λαδωμένο σκεύος που θα ψηθεί.
Παίρνουμε τη ζύμη για τα πλουμίδια, την ανοίγουμε με τον πλάστη, και από εκεί και πέρα επιστρατεύουμε τη φαντασία μας: κόβουμε τη ζύμη σε κορδέλες, την τυλίγουμε, την κόβουμε με το μαχαίρι σε σχήματα, φτιάχνουμε ζωάκια, φυλλαράκια, ό,τι θέλουμε και έχει κάποιο νόημα για τους ανθρώπους με τους οποίους θα μοιραστούμε το ψωμί στο τραπέζι. Ένα είναι σίγουρο: ό,τι διακόσμηση κι αν φτιάξουμε, την κολλάμε πάνω στο Χριστόψωμο, αφού το αλείψουμε αβγό με ένα πινέλο. Αν θέλουμε προσθέτουμε γαρυφαλλάκι ή ξηρούς καρπούς.
Ψήνουμε στο φούρνο στους 190 βαθμούς για 40 με 45 λεπτά. Τα πρώτα 20 λεπτά δεν ανοίγουμε καθόλου τον φούρνο για να μην ξεφουσκώσει το ψωμί. Όταν είναι έτοιμο το περνάμε κι ένα “λούστρο” με μελόνερο (3 μέρη μέλι, 1 νερό).
Το Χριστόψωμο έχει ίσως λίγο παραπάνω κόπο από ένα απλό ψωμί. Φέρνει, όμως, τέτοια μοσχοβολιά και αγάπη στο χριστουγεννιάτικο τραπέζι που αξίζει την προσπάθεια, ειδικά αν γίνεται με παρέα.
