Οι αναμνήσεις των σχολικών εκπαιδευτικών εκδρομών λογίζονται ανάμεσα στις πιο γνωστές, έντονες και πιο διαρκείς αιτίες γνώσεων, συναισθημάτων και εμπειριών σε αυτή την εύπλαστη για τα παιδιά και τους εφήβους ηλικία, κυρίως γιατί αποτελούν ένα ευχάριστο διάλειμμα στην ρουτίνα του σχολείου, τόσο για τους μαθητές όσο και για τους δασκάλους. Παρόλο που ο σκοπός τους είναι κυρίως εκπαιδευτικός, μπορούν συγχρόνως να αποτελέσουν μια συναρπαστική και πολύμορφη βιωμένη πραγματικότητα για όσους συμμετέχουν.
Η εκπαιδευτική εκδρομή μπορεί να ενισχύσει την διδασκαλία γύρω από ένα θέμα που συζητήθηκε μέσα στην τάξη και να βοηθήσει τους μαθητές μα και αργότερα τους φοιτητές να κατανοήσουν αυτό το θέμα καλύτερα. Η συμμετοχή, η συνέργεια μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων σε μια σχολική εκπαιδευτική εκδρομή παίρνει σάρκα και οστά, αφού οι δάσκαλοι μετατρέπουν τις εκπαιδευτικές εκδρομές σε φορητές αίθουσες διδασκαλίας, διδάσκοντας τα παιδιά να συλλέγουν δεδομένα, έπειτα αυτά να εξετάζονται με βάση ένα ορισμένο θέμα ή να αναλαμβάνουν μια εργασία σε συσχετισμό με όσα έμαθαν στην διάρκεια της εκδρομής.
Επίσης, η μεταφορά των μαθητών σε ένα νέο περιβάλλον, τους χαρίζει την εμπειρία του ομαδικού ταξιδιού, τη βίωση της κοινωνικοποίησης και τους διδάσκει να σέβονται τα μέρη τα οποία επισκέπτονται.Τα παιδιά έχουν την δυνατότητα να επισκεφθούν ένα νέο μέρος που δεν έχουν επισκεφτεί ξανά στο παρελθόν και να εκτεθούν σε καινούριες προσλαμβάνουσες παραστάσεις. Αυτό μπορεί να αποδειχθεί πολύ ωφέλιμο για τους μαθητές εκείνους που δεν έχουν την τύχη ή την ευκαιρία να ταξιδέψουν. Επιπροσθέτως, οξύνεται με τον τρόπο αυτό η περιέργεια των μαθητών. Γιατί οι μαθητές που συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές εκδρομές ανακαλύπτουν ότι θέλουν να μάθουν περισσότερα για το θέμα της εκπαιδευτικής εκδρομής.Εξάλλου, μέσα από τις εκπαιδευτικές εκδρομές διαμορφώνονται οι γνωστές ως «επεισοδιακές αναμνήσεις» με άμεση και έμμεση διεργασία, που βοηθούν τα παιδιά να ανακαλούν στην μνήμη τους πληροφορίες για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Τα εκπαιδευτικά, επομένως, ταξίδια είναι σημαντικά από πολλές πλευρές.Οι εκπαιδευτικές εκδρομές συνδέονται με την απομάκρυνση από το σχολικό περιβάλλον. Ο χαρακτήρας των εκδρομών αυτών θα πρέπει να είναι πραγματικά εκπαιδευτικός, αλλά η επίδραση τους μπορεί να επεκτείνεται πέρα από το χαρακτήρα τους. Η σημασία των εκπαιδευτικών εκδρομών έγκειται στην σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των μαθητών, στην απόκτηση της εμπειρίας ενός νέου περιβάλλοντος και στην απόλαυση μιας ή περισσότερων ημερών μακριά από την σχολική αίθουσα.
Όταν οι μαθητές και οι δάσκαλοι είναι μαζί έξω από την τάξη, σε νέα εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, αντικρύζοντας νέα αξιοθέατα, οι εμπειρίες τους γίνονται πιο δυνατές. Οι μαθητές μπορούν να έχουν την ευκαιρία να ζήσουν και να παρατηρήσουν πολλά πράγματα που δεν είναι διαθέσιμα στο σχολείο, συμπεριλαμβανομένων άγριων ζώων, σπάνιων φυτών, δελφινιών, ενός ταξιδιού με πλοίο / φέρρυ, ιστορικών μνημείων, αρχαιολογικών τόπων και χώρων, κέντρων επιστήμης ή ιστορικών μουσείων και ίσως ακόμη και παρατήρησης αστεριών αν το εκπαιδευτικό ταξίδι είναι σε ένα πλανητάριο. Συζητώντας για το εκπαιδευτικό ταξίδι εκ των προτέρων είναι μια σοφή επιλογή εκ μέρους του διδάσκοντος επειδή επιτρέπει στους μαθητές να γνωρίζουν τι θα αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια του χρόνου τους μακριά από το σχολείο.
Τα εκπαιδευτικά ταξίδια αποτελούν ακόμη μια θαυμάσια ευκαιρία για «απόσπαση» και «συγκόλληση» και εξηγούμαι: δίνεται η ευκαιρία να παρθούν οι απαραίτητες αποστάσεις από την καθημερινή ατμόσφαιρα στην τάξη, να περνούν οι μαθητές το χρόνο τους με τους συμμαθητές τους σε ένα νέο περιβάλλον. Μπορούν έτσι να είναι σε θέση να συνδεθούν σε περισσότερα από ένα προσωπικό επίπεδο, χωρίς την παρεμβολή της κανονικής σχολικής ημέρας. Οι μαθητές μπορεί επίσης να είναι σε θέση να περνούν το μεγαλύτερο μέρος της εκπαιδευτικής εκδρομής σε μικρές ομάδες, με παρατήρηση, κουβέντα και μάθηση για τον άλλον. Έχοντας οργανώσει ένα εκπαιδευτικό ταξίδι στις αρχές περίπου της σχολικής χρονιάς, αυτό είναι πραγματικά εύστοχη επιλογή, αφού έτσι θα δημιουργηθούν οι όροι που θα επιτρέψουν στους μαθητές να συνδεθούν με τους συμμαθητές τους που μπορεί να μην γνωρίζουν πολύ καλά.Στα εκπαιδευτικά ταξίδια δημιουργείται με τον τρόπο αυτό ένα άτυπο περιβάλλον μάθησης και παρέχονται πολύτιμες εκπαιδευτικές ευκαιρίες μακριά από την τάξη, χωρίς τη χρήση βιβλίων και άλλων «εργαλείων» που χρησιμοποιούνται σε ένα κανονικό σχολικό περιβάλλον. Οι μαθητές σε εκπαιδευτικά ταξίδια μπορεί συχνά να μάθουν ενώ παράλληλα προσεγγίζουν την ψυχαγωγία σε ένα πιο ανεπίσημο περιβάλλον.
Δεν έχει σημασία πόσο πολύ οι μαθητές «διασκεδάζουν» με την ελαφρή έννοια της λέξης κατά τη διάρκεια ενός Εκπαιδευτικού ταξιδιού, όσο το να κρατήσουν αγαπημένες αναμνήσεις τους που μπορεί να βασίζονται στην απόλαυση της ημέρας. Έτσι μπορούν να μάθουν εμπειρικά, να πάρουν την απόστασή τους από το σχολείο για μια ημέρα ή ακόμη και μισή μέρα: είναι πάντα συναρπαστικό για τους μαθητές και γι αυτό τα εκπαιδευτικά ταξίδια είναι πάντα πολυαναμενόμενα. Επίσης μπορούν να επιστρέψουν στην τάξη με μια ανανεωμένη έμφαση στην σχολική τους ζωή και απόδοση. Γιατί οι μαθητές επωφελούνται παντοιοτρόπως από τα εκπαιδευτικά ταξίδια: Σχολεία, πανεπιστημιακές σχολές και ιδρύματα προσφέρουν εκπαιδευτικά ταξίδια ούτως ώστε οι μαθητές ή οι φοιτητές να περάσουν αρκετές ώρες ή ημέρες έξω από την τάξη. Ως εκπαιδευτικά ταξίδια-εκδρομές νοούνται και κυμαίνονται από τις τοπικές επισκέψεις σε διοικητικά γραφεία ή επιχειρήσεις ως τις πανελλαδικές και διεθνείς εκδρομές, με πλήρεις διανυκτερεύσεις. Όποιος και αν είναι ο προορισμός, το πεδίο εφαρμογής του μπορεί να προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα για τους μαθητές και φοιτητές που τα λαμβάνουν.
Μέρος του πώς οι μαθητές μπορούν να επωφεληθούν από τα εκπαιδευτικά ταξίδια είναι η απόκτηση νέων προοπτικών για τον κόσμο. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για πιο εκτεταμένα εκπαιδευτικά ταξίδια, όπου οι μαθητές ταξιδεύουν πιο μακριά από το σπίτι. Με το που έρχονται σε άμεση επαφή με ένα διαφορετικό περιβάλλον ή ακόμα και μια νέα κουλτούρα ή γλώσσα, οι μαθητές μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τη θέση τους στην κοινωνία και να αναπτύξουν ένα άνοιγμα προς τη διαφορετικότητα των άλλων.
Τα Εκπαιδευτικά ταξίδια λειτουργούν επίσης για να προσφέρουν κάποια ποικιλία σε διαφορετικά, πειθαρχημένα και αυστηρά σχέδια μαθήματος. Αντί να δαπανούμε κάθε μέρα στην τάξη, οι μαθητές μαθαίνουν σε ένα νέο περιβάλλον με νέους εκπαιδευτές. Τα εκπαιδευτικά ταξίδια μπορούν να δώσουν στους μαθητές την ευκαιρία να συνομιλήσουν με μαθητές από άλλα σχολεία, καθώς μαθαίνουν μαζί ή να συμμετέχουν σε ομαδικές δραστηριότητες. Συχνά θα καλύψουν περισσότερα από ένα στυλ εκμάθησης, πράγμα που τα καθιστά εξαιρετικά «εργαλεία» διδασκαλίας για ορισμένους μαθητές. Διαλέξεις στην τάξη ισχύουν κυρίως για τους μαθητές «ήχου», που μαθαίνουν καλύτερα με το άκουσμα ως ακουστικοί τύποι. Visual μαθητές μπορούν να επωφεληθούν από οπτικά βοηθήματα και ερεθίσματα, τα οποία υπάρχουν στην τάξη, αλλά είναι πολύ πιο συχνά κατά τη διάρκεια μιας Εκπαιδευτικής εκδρομής. Τέλος, για τους μαθητές αφής, τα εκπαιδευτικά ταξίδια προσφέρουν μια ασυνήθιστη ευκαιρία να εκτελέσουν με τα χέρια τους δραστηριότητες που προάγουν τη μάθηση μέσω εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Είναι επομένως σημαντικό για τους εκπαιδευτικούς και τους διευθυντές σχολείων να επιλέγουν εκπαιδευτικά ταξίδια που αυξάνουν και εμπλουτίζουν τα υπάρχοντα σχέδια μαθήματος και να εκσυγχρονίζουν τη μάθηση στην τάξη συνδυάζοντας θεωρία και εμπειρική εκμάθηση. Ένα εκπαιδευτικό ταξίδι που οι εκπαιδευτικοί επιλέγουν για τους λόγους αυτούς, μπορεί να χρησιμεύσει για να τονίσει δύσκολες έννοιες ή για να επεκτείνει τη γενική φύση ενός μαθήματος στην τάξη, δίνοντας πιο συγκεκριμένες πληροφορίες. Οι ειδικοί παιδαγωγοί που μελετούν σε σχολικές ομάδες εκπαιδευτικά ταξίδια μπορεί επίσης να είναι σε θέση να παρέχουν στους «επαγγελματίες» εκπαιδευτικούς διορατικότητα από την προηγμένη μελέτη ή άμεση εμπειρία, την οποία δεν θα μπορούσε να παρέχει μόνο η στατική τους εκπαίδευση και επιμόρφωση.
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν ακόμη να ενθαρρύνουν την καλή συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής εκδρομής και να παρακινήσουν τους μαθητές να εργαστούν σκληρά με την προοπτική μιας εκπαιδευτικής επίσκεψης, κρούοντας ταυτόχρονα τον κώδωνα του κινδύνου για τις ενδεχόμενες παρεκτροπές ως ηθική ανταμοιβή. Βέβαια, ακόμη και τα πιο κατατοπιστικά εκπαιδευτικά ταξίδια έχουν συνήθως στοιχεία ψυχαγωγίας, που τα καθιστά από μόνα τους μέγιστη ηθική ανταμοιβή. Εξάλλου, υπάρχουν γεγονότα και καταστάσεις που δεν περιλαμβάνονται στα βιβλία και που είναι συναρπαστικό να γνωρίζουμε. Πολλοί ειδικοί στη διάρκεια ενός ταξιδιού, όπως αρχαιολόγοι, μουσειολόγοι, ξεναγοί, ειδικευμένοι εκπαιδευτικοί μπορούν να μοιραστούν τις γνώσεις τους για την προώθηση της μαθησιακής διαδικασίας εκτός συμβατικής τάξης για το θέμα μας.Οι δάσκαλοι περιμένουν από τους μαθητές τους να έχουν την καλύτερη συμπεριφορά κατά τη διάρκεια των εκπαιδευτικών εκδρομών. Αυτός είναι ένας τρόπος να διδάξουν στους μαθητές πώς να ενεργούν σωστά και να επιδεικνύουν τους αναμενόμενους τρόπους συμπεριφοράς σε ένα επαγγελματικό περιβάλλον, αποκτώντας παράλληλα βελτιωμένη αίσθηση της κοινότητας στην περίπτωση που το Εκπαιδευτικό ταξίδι αφορά σε ένα τοπικό προορισμό: οι μαθητές έτσι θα αποκτήσουν μια καλύτερη κατανόηση για την κοινότητά τους. Αυτό ενισχύει μερικές φορές το ενδιαφέρον των μαθητών για την ιδιότητα του ενεργού πολίτη προκειμένου να διατηρηθεί ό, τι προσπαθεί να διασώσει η κοινότητα των ειδικών.
Τα πλεονεκτήματα των εκπαιδευτικών ταξιδιών και εκδρομών, επομένως, είναι πολλά. Δημιουργείται ένα ενδιαφέρον για νέα επαγγέλματα με τις επισκέψεις σε ιστορικά μέρη, βλέποντας την άγρια ζωή ή ζητώντας από ένα επιστήμονα να σου μιλήσει για τα διαστημικά ταξίδια. Όλες οι δυνατότητες για εκπαιδευτικές εκδρομές και μορφωτικό ταξίδι συνάδουν με την απόκτηση μιας αξέχαστης εμπειρίας του πραγματικού κόσμου. Δίνουν την ευκαιρία για συνολική βύθιση στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Στις εκδρομές αυτές, ο μαθητής αποκτά πρακτικές κοινωνικές ικανότητες και ανοίγματα κριτικής σκέψης έξω από το ελεγχόμενο περιβάλλον της τάξης. Γιατί το να είναι σε θέση να ζητήσει πληροφορίες από εμπειρογνώμονες σχετικά με τον συγκεκριμένο τομέα σπουδών τους επί τόπου απαιτεί σκέψη. Μπορούν έτσι να «μάθουν» πραγματικού κόσμου «μαθήματα». Ενδυναμώνεται ακόμη η έμπνευση που προκύπτει αργότερα και αποδεικνύεται με τα παραδοτέα (εργασίες) στην τάξη. Γιατί ένας μαθητής, ο οποίος βλέπει, αγγίζει και μυρίζει ιστορικά κειμήλια, αρχαία αντικείμενα και πρωτότυπες πηγές- κείμενα αποκτά κίνητρα για να μάθει περισσότερα σε βάθος, όταν επιστρέψει στην τάξη. Τα εκπαιδευτικά ταξίδια διεγείρουν τη μάθηση πέρα από ό, τι τα βιβλία και τα βίντεο μπορούν να προσφέρουν στο μαθησιακό περιβάλλον. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα εκπαιδευτικά ταξίδια προσφέρουν εξίσου πνευματική τόνωση, αλλά οι εκδρομές που είναι καλά σχεδιασμένες έχουν ως αποτέλεσμα υψηλότερα επίπεδα της ακαδημαϊκής επίδοσης σε κάθε αντικείμενο μελέτης. Ο μαθητής μαθαίνει σε ένα ανεπίσημο περιβάλλον, όταν σε ένα εκπαιδευτικό ταξίδι κατευθύνεται από καταρτισμένο προσωπικό σε ένα μουσείο ή κέντρο επιστημών. Αυτό επιτρέπει σε όλους τους συμμετέχοντες να μάθουν χωρίς να το συνειδητοποιούν με στενό και απόλυτα αυστηρό τρόπο, πράγμα το οποίο φτάνει σε περισσότερους μαθητές από διάφορα κοινωνικά στρώματα, υπόβαθρα και στυλ μάθησης.
Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη,
Φιλολόγου-Ιστορικού, ΜΑ Βυζαντινής Ιστορίας, Δ/ντριας 3ου Γυμνασίου Τρικάλων
