Ασθένειες

Πολλοί είναι οι εχθροί και οι ασθένειες που πλήττον τις καλλιέργειες ελιάς. Πιο αναλυτικά: ΚΑΡΚΙΝΩΣΗ Ή ΦΥΜΑΤΙΩΣΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ: Το Βακτήριο προκαλεί καρκινώματα (όγκους) σε νεαρούς βλαστούς ,κλάδους, στον κορμό, στις ρίζες, στο λαιμό και σπανιότερα σε φύλλα. Στα μικρής ηλικίας δένδρα όταν οι όγκοι προσβάλλουν έντονα τον κορμό ή βρίσκονται στο λαιμό ή τις κεντρικές …

Στις πολύ πρώιμες – πρώιμες και μεσοπρώιμες περιοχές η καρπόδεση έχει ολοκληρωθεί. Στις όψιμες συνεχίζεται η πτώση των πετάλων  και η καρπόδεση. Παρατηρείται  ανομοιομορφία στην καρπόδεση η οποία οφείλεται στις καιρικές συνθήκες που επικράτησαν κατά την περίοδο της ανθοφορίας και  καρπόδεσης. ΠΥΡΗΝΟΤΡΗΤΗΣ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ:  Συνήθως οι προσβολές από το έντομο δεν έχουν επιπτώσεις στην παραγωγή. Να …

Οι συλλήψεις στο δίκτυο των φερομονικών παγίδων παρουσιάζουν έντονη διαφοροποίηση. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο αριθμός τους κυμαίνεται από χαμηλά ως μέτρια επίπεδα. Οι παραγωγοί θα πρέπει καταρχάς να παρακολουθούν τις παγίδες που έχουν τοποθετήσει στα κτήματά τους, δεδομένου ότι υπάρχουν περιπτώσεις όπου δεν έχουν παρατηρηθεί ακόμη συλλήψεις. Επίσης, συνιστάται τακτική επιθεώρηση των καρπών για τη …

Πολλοί είναι οι εχθροί και οι ασθένειες που προσβάλουν αυτό το διάστημα τις καλλιέργειες με μηλοειδή. Πιο αναλυτικά: ΦΟΥΖΙΚΛΑΔΙΑ Οι βροχοπτώσεις και ο υγρός καιρός των τελευταίων ημερών αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο προσβολής των μηλοειδών (καρπών και φυλλώματος) από φουζικλάδια. Επισημαίνεται, ότι η μολυσματικότητα των φουζικλαδίων ευνοείται από βροχερό και υγρό καιρό και σχετικά υψηλές …

Πολλοί είναι οι εχθροί και οι ασθένειες που προσβάλουν αυτό το διάστημα καλλιέργειες με πυρηνόκαρπα. Πιο αναλυτικά:  ΑΝΑΡΣΙΑ─ΓΡΑΦΟΛΙΘΑ Στο δίκτυο των φερομονικών παγίδων παρατηρείται γενικά μία μικρή αύξηση των συλλήψεων ακμαίων ανάρσιας. Η συλλήψεις των ακμαίων του εντόμου γραφολίθα συνεχίζονται σε όλες τις περιοχές, αλλά με μικρούς πληθυσμούς. Για την προστασία της νεαρής βλάστησης και …

Αρκετοί είναι οι εχθροί και ασθένειες του αμπελιού αυτό το διάστημα. Πιο αναλυτικά: ΠΕΡΟΝΟΣΠΟΡΟΣ Οι προσβολές από τον μύκητα σε αυτό το βλαστικό στάδιο μπορεί να αποβούν καταστρεπτικές για την παραγωγή. Συνιστάται η εφαρμογή ενός προληπτικού ψεκασμού με ένα κατάλληλο και εγκεκριμένο μυκητοκτόνο: 1) στις περιοχές που η ασθένεια εμφανίζεται συχνά, 2) στις ευαίσθητες ποικιλίες …

Καρπόκαψα: Είναι ο σημαντικότερος εντομολογικός εχθρός της καρυδιάς και συναντάται σε μεγαλύτερους πληθυσμούς στις ζεστές πεδινές περιοχές. Έχει 2-3 γενεές το χρόνο. Τα ακμαία της πρώτης γενεάς εμφανίζονται κλιμακωτά από τα μέσα Απριλίου στις πιο θερμές περιοχές και από τις αρχές Ιουνίου στις ορεινές. Η δεύτερη μαζική έξοδος εκδηλώνεται από τα μέσα Ιουλίου και η …

Η πτήση της ανθόβιας γενιάς του πυρηνοτρήτη βρίσκεται σε εξέλιξη. Οι συλλήψεις των ακμαίων του πυρηνοτρήτη στο δίκτυο φερομονικών παγίδων συνεχίζονται και εμφανίζονται μέτριοι πληθυσμοί του εντόμου στους νομούς Μαγνησίας, Φθιώτιδας και Λάρισας. Αναμένονται εναποθέσεις αυγών και εκκολάψεις προνυμφών στο κρόκκιασμα – αρχή άνθησης. Στις πολύ πρώιμες περιοχές οι ανθοταξίες βρίσκονται στο κρόκκιασμα έναρξη άνθησης …

Την περίοδο αυτή στις καλλιέργειες αχλαδιάς έχει ήδη ολοκληρωθεί η πτώση των πετάλων και οι νεαροί καρποί έχουν διάμετρο περίπου 1εκ. Οι καλλιέργειες μηλιάς ανάλογα με το υψόμετρο και την ποικιλία βρίσκονται από το στάδιο της πλήρους άνθισης άνθησης, ως και το στάδιο της καρπόδεσης. Καρπόκαψα (Αχλαδιά-Μηλιά) Η πτήση των ακμαίων της διαχειμάζουσας γενιάς της …

Την εμφάνισή τους έκαναν τα ακάρεα στη νεαρά βλάστηση των ελαιοδένδρων στις πρώιμες και μεσοπρώιμες περιοχές των Νομών Μαγνησίας, Λάρισας, και Φθιώτιδας, αναμένονται στις όψιμες. Συμπτώματα: Οι προσβολές από τα ακάρεα προκαλούν παραμορφώσεις των φύλλων, στενώσεις εγκολπώσεις και βαθουλώματα. Η προσβολή από ακάρεα κατά την περίοδο σχηματισμού των ανθοφόρων οφθαλμών και της άνθησης προκαλεί μείωση …

Στις πιο θερμές παραθαλάσσιες περιοχές καθώς και στις πιο πρώιμες ποικιλίες η βλάστηση έχει ήδη ξεπεράσει τα 15 εκ. Στο παρόν δελτίο αναφέρονται οι σημαντικότεροι εχθροί και οι σοβαρότερες ασθένειες που είναι δυνατό να αντιμετωπίσει η τρυφερή βλάστηση της καλλιέργειας μήκους μεταξύ 15─30 εκ., δηλ. την περίοδο κατά την οποία οι ανθοταξίες επιμηκύνονται και αναπτύσσονται …

Ανάρσια─γραφολίθα (ροδακινιά–νεκταρινιά─βερικοκιά) Πρόκειται για λεπιδόπτερα των οποίων τα προνυμφικά στάδια συμπεριφέρονται ως βλαστορύκτες και ως καρπόκαψες, προσβάλλοντας τους τρυφερούς βλαστούς και τους αναπτυσσόμενους, αλλά και ώριμους καρπούς. Την παρουσία των προνυμφών των εντόμων στους οπωρώνες αυτή την περίοδο μαρτυρούν οι μαραμένες και ξερές κορυφές των τρυφερών βλαστών, που έχουν προσβληθεί από αυτές. Η δραστηριότητα των …

Στο παρόν δελτίο αναφέρονται οι σημαντικότεροι εχθροί και οι σοβαρότερες ασθένειες που είναι δυνατό να αντιμετωπίσει η τρυφερή βλάστηση της καλλιέργειας μήκους περίπου 815 εκ. ΕΝΤΟΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΡΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ Και σε αυτό το βλαστικό στάδιο είναι δυνατό να διαπιστωθούν φαγώματα στη νεαρή βλάστηση. Αυτά είναι αποτέλεσμα της τροφικής δραστηριότητας προνυμφών διαφόρων λεπιδοπτέρων, καθώς και ακμαίων …

Η κυριότερη ασθένεια των καρπών είναι η βακτηρίωση, ενώ των φύλλων η ανθράκωση. Η υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία την περίοδο της άνοιξης ευνοεί τις πρωτογενείς μολύνσεις και των δύο ασθενειών. Γι’ αυτό, η προστασία της καλλιέργειας είναι απαραίτητη από την έναρξη της βλάστησης (ΣΤΑΔΙΟ Β), η οποία έχει ξεκινήσει στις πρώιμες ποικιλίες. ΒΑΚΤΗΡΙΩΣΗ Συμπτώματα Ίουλοι (αρσενικά …

Οι ασθένειες του κορμού και του ριζικού συστήματος οφείλονται συνήθως σε μύκητες εδάφους, αλλά και σε βακτήρια. Αν και η εξάπλωσή τους είναι βραδεία, μπορούν να οδηγήσουν σε απώλεια του φυτικού κεφαλαίου και αδυναμία ανανέωσης των δένδρων, λόγω της μακροχρόνιας διατήρησης των μολυσμάτων στο έδαφος. Ως εκ τούτου, η καταπολέμησή τους είναι δύσκολη και βασίζεται …

Πρόκειται για προνύμφες λεπιδοπτέρων, καθώς και ακμαία ωτιορρύγχων και άλλων κολεοπτέρων, που εμφανίζονται την εποχή αυτή και τρέφονται στους διογκωμένους και εκπτυσσόμενους οφθαλμούς (στάδια Β1 C3), τους οποίους και καταστρέφουν πλήρως. Η δραστηριότητά τους μπορεί να επεκτείνεται και αργότερα στη νεαρή βλάστηση. Σε χρονιές μεγάλων πληθυσμών η καταστροφή των οφθαλμών και συνεπώς της παραγωγής, μπορεί …

Αν και η εξάπλωσή τους είναι βραδεία, εν τούτοις θεωρούνται σοβαρές, καθώς μπορούν να οδηγήσουν σε απώλεια του φυτικού κεφαλαίου και αδυναμία ανανέωσης των δένδρων, λόγω της μακροχρόνιας διατήρησης των μολυσμάτων στο έδαφος. Ως εκ τούτου, η καταπολέμησή τους είναι δύσκολη και βασίζεται κυρίως στη λήψη προληπτικών μέτρων. ΦΥΤΟΦΘΟΡΑ Συμπτώματα Χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ασθένειας είναι …

 Από παρατηρήσεις διαπιστώθηκε ότι οι πρώιμες ποικιλίες στις πρώιμες περιοχές βρίσκονται στο στάδιο της πράσινης ή ρoζ κορυφής.   Aποτελεί μεγάλης οικονομικής σημασίας ασθένεια της αμυγδαλιάς. Η είσοδος του παθογόνου στο δένδρο γίνεται από οποιοδήποτε μέρος του άνθους και από τους καρπούς Ο μύκητας διαχειμάζει στα έλκη, στους μουμιοποιημένους καρπούς και στους αποξηραμένους κλάδους.  ΣΥΝΘΗΚΕΣ …

Τα βλαστικά στάδια μεταξύ έναρξης βλάστησης και καρπόδεσης αποτελούν μία περίοδο ιδιαίτερης ευαισθησίας για τις καλλιέργειες των μηλοειδών, κυρίως όσον αφορά σοβαρές ασθένειες, αλλά και εντομολογικούς εχθρούς. Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες αχλαδιάς και μηλιάς είναι πολλές με σημαντική κλιμάκωση όσον αφορά την πρωιμότητα. Την περίοδο αυτή στις πεδινές περιοχές οι ποικιλίες αχλαδιάς βρίσκονται στο φούσκωμα των …

Την εμφάνισή του έκανε ο περονόσπορος σε καλλιέργειες με μπιζέλια  υπό κάλυψη (θερμοκηπίου). Συνθήκες ανάπτυξης: Οι καιρικές συνθήκες των τελευταίων ημερών είναι ευνοϊκές για τη ανάπτυξη του μύκητα και την μετάδοση του. Η ασθένεια ευνοείται από ομιχλώδη, υγρό και ψυχρό καιρό. Για την πραγματοποίηση των μολύνσεων απαραίτητες  προϋποθέσεις; είναι  οι  θερμοκρασίες να κυμαίνονται από 7,5-20oC …

Τα βλαστικά στάδια μεταξύ έναρξης βλάστησης και σχισίματος─πτώσης του κάλυκα αποτελούν μία περίοδο ιδιαίτερης ευαισθησίας για τις καλλιέργειες των πυρηνοκάρπων, κυρίως όσον αφορά σοβαρές ασθένειες, αλλά και εντομολογικούς εχθρούς. Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες πυρηνοκάρπων είναι πολλές με σημαντική διαφοροποίηση όσον αφορά τον βλαστικό κύκλο (λιγότερο ή περισσότερο πρώιμες, μεσοπρώιμες, λιγότερο ή περισσότερο όψιμες ποικιλίες). Οι σχετικά …

Στους Νομούς Μαγνησίας, Λάρισας (περιοχή Χαλκιάδων-Φάρσαλα στο Κιλελέρ) και στις περιοχές όπου καλλιεργούνται τα ψυχανθή διαπιστώθηκε η εμφάνιση  του  περονόσπορου σε  κτηνοτροφικό μπιζέλι,  βίκο  και Φακές αναμένεται  στα υπόλοιπα ψυχανθή  καθώς και στις περιοχές των  νομών Φθιώτιδας, Καρδίτσας και Τρικάλων όπου καλλιεργούνται  ψυχανθή. O περονόσπορος είναι μία πολύ σοβαρή ασθένεια των ψυχανθών. O μύκητας διαχειμάζει …

Η καλλιέργεια της καρυδιάς αυτή την περίοδο βρίσκεται στο στάδιο του λήθαργου. Με την απαιτούμενη προσοχή στο κλάδεμα και τη λίπανση, αλλά και τη λήψη βασικών προληπτικών μέτρων, μπορούν να περιοριστούν σοβαρά φυτοπροστατευτικά προβλήματα και να μεγιστοποιηθεί η παραγωγή.   Κλάδεμα Το κλάδεμα καρποφορίας την εποχή αυτή βρίσκεται σε εξέλιξη. Αφαιρείται κάθε ξερή βλάστηση, ενώ …

Η κυριότερη ασθένεια των καρπών της καρυδιάς είναι η βακτηρίωση και των φύλλων η ανθράκωση. Επίσης, σοβαρές προσβολές στον κορμό και το ριζικό σύστημα προκαλούν η φυτόφθορα και η σηψηρριζία. Οι ασθένειες αυτές μπορούν να αποφευχθούν ή τουλάχιστον να περιοριστούν, με τη λήψη βασικών προληπτικών μέτρων, τόσο πριν, όσο και μετά την εγκατάσταση των νέων …

Η λήψη βασικών προληπτικών μέτρων πριν και μετά την εγκατάσταση των νέων δενδρυλλίων, είναι απαραίτητη για την αποφυγή ή τον περιορισμό σοβαρών φυτοπροστατευτικών προβλημάτων αργότερα. Αυτά έχουν να κάνουν τόσο με εδαφογενείς ασθένειες του κορμού και του ριζικού συστήματος (φυτόφθορα, σηψηρριζία, αδρομύκωση), όσο και με ασθένειες της κόμης των δένδρων (βοτρυοσφαίρια, σεπτορίωση). Προληπτικά μέτρα πριν …

Για τις καλλιέργειες των πυρηνοκάρπων αυτή την εποχή, που ακολουθεί την περίοδο της συγκομιδής και μέχρι τον λήθαργο των δένδρων, συνιστώνται μία σειρά καλλιεργητικών μέτρων και επεμβάσεων με φυτοπροστατευτικά, που αποσκοπούν στη δραστική μείωση των πληθυσμών των εχθρών (έντομα, ακάρεα), καθώς και στη μείωση των μολυσμάτων μυκητολογικών και βακτηριολογικών ασθενειών που έχουν απομείνει στις καλλιέργειες. …

Ο παθογόνοι μύκητες διαχειμάζουν μέσα στα πεσμένα φύλλα, όπου σχηματίζουν περιθήκια. Από αυτά την άνοιξη απελευθερώνονται ασκοσπόρια, τα οποία προκαλούν τις πρωτογενείς μολύνσεις στην τρυφερή βλάστηση. Για τον δραστικό περιορισμό των αρχικών μολυσμάτων του μύκητα την άνοιξη, συστήνεται την περίοδο αυτή η καταστροφή των περιθηκίων, με ενσωμάτωση των πεσμένων φύλλων στο έδαφος, καθώς και με …

Αυτή την εποχή παρατηρούνται σημαντικές προσβολές έως και φυλλόπτωση, σε δενδροκομεία που δεν έγιναν επαρκείς ψεκασμοί ή δεν γινόταν σωστή κάλυψη των δένδρων με το ψεκαστικό υγρό. Επίσης, τα συμπτώματα είναι έντονα σε καρυδεώνες όπου τόσο το κλάδεμα, όσο και ο τρόπος άρδευσης, ευνόησαν την ύπαρξη υψηλής σχετικής υγρασίας στην κόμη των δένδρων. Ο μύκητας …

Ο μύκητας αυτή την εποχή προσβάλει κυρίως τα φύλλα, τους μίσχους των φύλλων, τους ποδίσκους των καρπών και σπανιότερα τους καρπούς. Εμφανίζεται κυρίως στην επάνω επιφάνεια των φύλλων προκαλώντας σε αυτά χαρακτηριστικές στρογγυλές τεφροκαστανές κηλίδες, που περιβάλλονται από καστανόμαυρες ζώνες. Οι κηλίδες στους μίσχους των φύλλων και στους ποδίσκους των καρπών είναι στενόμακρες και τεφροκαστανές. …

Σε αμπελώνες που βρίσκονται σε ιδιαίτερα υγρές περιοχές, όπου εμφανίζεται συχνά όψιμη προσβολή περονοσπόρου, συνιστάται ένας ψεκασμός με βορδιγάλειο πολτό ή ένα επιτρεπόμενο για την καλλιέργεια χαλκούχο σκεύασμα. Σκοπός του ψεκασμού είναι η καταστροφή των ωοσπορίων του μύκητα που σχηματίζονται στα φύλλα και δίνουν αργότερα τις ανοιξιάτικες μολύνσεις. ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΞΥΛΟΥ Την εποχή αυτή και όσο …

Διαχειμάζει ως ώριμη προνύμφη μέσα σε μουμιοποιημένους καρπούς πάνω στο δένδρο ή στο έδαφος. Για τη μείωση του διαχειμάζοντος πληθυσμού του εντόμου, συνιστάται η επιμελής συλλογή, απομάκρυνση και καταστροφή των μουμιοποιημένων καρπών. Ένα πσοσοστό των καρπών αυτών καλό είναι να ελέγχεται για την παρουσία προνυμφών στο εσωτερικό τους. Οι καρποί αυτοί θα τοποθετηθούν σε πλαστικά …

Τα συμπτώματα της ασθένειας αυτή την εποχή είναι χαρακτηριστικά. Παρατηρούνται ξηράνσεις φύλλων, καρπών και ταξικαρπιών, καθώς και ολόκληρων κλάδων Τα προσβεβλημένα όργανα που απομένουν πάνω στα δένδρα αποτελούν πηγή μολύσματος για την επόμενη καλλιεργητική περίοδο. Γι’ αυτό, συνιστάται: Συλλογή και καταστροφή όλων των προσβεβλημένων οργάνων πριν πέσουν τα φύλλα, γιατί τώρα διακρίνεται η προσβεβλημένη από …

Συνεχίζεται η παρουσία του  ωίδιου στις καλλιέργειες  με πιπεριές θερμοκηπίου.  Oι καιρικές συνθήκες που επικρατούν είναι κατάλληλες για την ανάπτυξη και την μετάδοσή του μύκητα.   Συμπτώματα: Εμφάνιση κίτρινων ακανόνιστων κηλίδων (ως πανάδες) στην πάνω επιφάνεια των φύλλων με λευκή εξάνθηση στην κάτω επιφάνεια.   Συνθήκες ανάπτυξης: Οι μολύνσεις πραγματοποιούνται σε θερμοκρασίες από 15ο–30ο C …

Η δραστηριότητα των ακμαίων της δεύτερης γενιάς της ευδεμίδας συνεχίζεται με πληθυσμούς που κατά τόπους (αμπελώνες περιοχής Τυρνάβου) είναι ιδιαίτερα υψηλοί. Με δεδομένο ότι η δραστηριότητα των προνυμφών της τρίτης γενιάς του εντόμου αποβαίνει συχνά ιδιαίτερα καταστροφική για την παραγωγή, συστήνεται η συνέχιση της προστασίας των σταφυλιών από τις προνύμφες με τη χρήση ενός κατάλληλου …

Συνεχίζεται η εμφάνιση του ωίδιου στις υπαίθριες καλλιέργειες με πιπεριές. Oι καιρικές συνθήκες που επικρατούν είναι κατάλληλες για την ανάπτυξη και την μετάδοσή του μύκητα. Συμπτώματα: Εμφάνιση κίτρινων ακανόνιστων κηλίδων (ως πανάδες) στην πάνω επιφάνεια των φύλλων με λευκή εξανθηση στην κάτω επιφάνεια. Συνθήκες ανάπτυξης: Οι μολύνσεις πραγματοποιούνται σε θερμοκρασίες από 15ο–30ο C και υγρασία …

Ο αριθμός των συλλήψεων στο δίκτυο των φερομονικών παγίδων παραμένει μηδενικός έως πολύ μικρός, τόσο στις πεδινές όσο και στις ημιορεινές περιοχές. Παρόλα αυτά, συνιστάται τακτική επιθεώρηση των καρπών για τη διαπίστωση προσβολών, ιδιαίτερα στους αγρούς με ιστορικό προσβολών και όπου οι παραγωγοί δεν έχουν τοποθετήσει δικές τους φερομονικές παγίδες. Σε περίπτωση προσβολής συστήνεται άμεσα …

Οι καιρικές συνθήκες των τελευταίων ημερών βροχοπτώσεις και οι θερμοκρασίες που επικράτησαν ευνόησαν την είσοδο της Ασκοχύτωσης σε καλλιέργειες με ρεβίθια στους Νομούς Μαγνησίας , Λάρισας και Φθιώτιδας. Συμπτώματα: Η προσβολή εκδηλώνεται με τον σχηματισμό καστανών περίπου κυκλικών, νεκρωτικών κηλίδων σε όλα τα υπέργεια μέρη των φυτών (στελέχη, μίσχοι, φύλλα, άνθη, λοβοί και κοτυληδόνες). Η …

Έναρξη της προσβολής από τον τετράνυχο διαπιστώθηκε στις καλλιέργειες της μελιτζάνας στο νομούς Μαγνησίας, Καρδίτσας, Τρικάλων και Φθιώτιδας. Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν την εποχή αυτή ευνοούν την ανάπτυξη των τετρανύχων. Πρέπει να σημειωθεί ότι η προσβολή  εξαπλώνεται με μεγάλη ταχύτητα στο χωράφι και για τον λόγο αυτό χρειάζεται συνεχής επιθεώρηση από τους παραγωγούς Συστάσεις: …

Έναρξη της προσβολής από τον τετράνυχο διαπιστώθηκε στις καλλιέργειες με καρπουζιές. Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν την εποχή αυτή ευνοούν την ανάπτυξη των τετρανύχων. Πρέπει να σημειωθεί ότι η προσβολή  εξαπλώνεται με μεγάλη ταχύτητα στο χωράφι και για τον λόγο αυτό χρειάζεται συνεχής επιθεώρηση από τους παραγωγούς Συστάσεις: Οι ψεκασμοί πρέπει να γίνουν μόνο μετά …

Εμφάνιση  μικρών, λευκών κηλίδων στην άνω και κάτω επιφάνεια των φύλλων, στους μίσχους και στους βλαστούς, με χαρακτηριστικές αλευρώδεις  εξανθήσεις. Συνθήκες ανάπτυξης: Τα κονίδια μεταφέρονται με τον άνεμο. Οι μολύνσεις πραγματοποιούνται σε θερμοκρασίες από 10-30 0C (άριστη θερμοκρασία 25-26 0C) και υγρασία 55-75%. Οι καιρικές συνθήκες που επικρατούν είναι ευνοϊκές για την ανάπτυξη και την …