Στο θρυλικό ποίημα του Καβάφη «Θερμοπύλες» εμφαίνεται η πρακτική ματαιότητα της ηθικής που, όμως, παραμένει η υψηλότερη κορφή στη ζωή του ανθρώπου: «Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες / Και περισσότερη τιμή τους πρέπει όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε»!
Εφιάλτες οι πρώην και νυν κυβερνώντες. Εφιάλτες γιατί δεν στήριξαν την παραγωγική διαδικασία σε κανένα τομέα της εντόπιας και εθνικής δραστηριότητας. Γιατί με τις πράξεις τους αφαίρεσαν από τον τόπο κάθε ασπίδα προστασίας από το πολυεθνικό κεφάλαιο και κατέστρεψαν τα οικονομικά «οχυρά» της πατρίδας. Εφιάλτες γιατί με τη διαπλοκή, το κρατικοδίαιτο σύστημα και με την ανοχή τους σε πάσης φύσεως παθογένειες κατάφεραν στο τέλος να ανοίξουν τις πόρτες στους Μήδους και στο τέλος την ημέρας να γκρεμίσουν κάθε ίχνος προστασίας των εργασιακών σχέσεων!
Εφιάλτες γιατί παραδίδουν τους αληθινούς εργάτες του σώματος και του πνεύματος στο χάος της ανασφάλειας και της αναξιοκρατίας. Εφιάλτες γιατί θα πληρώσουν με το αίμα τους οι αθώοι και θα ξεγλιστρήσουν, όπως πάντα οι βίαιοι, οι βρώμικοι, οι υποκριτές, οι διεφθαρμένοι! Δουλεύεις; Κακώς! Παράγεις; Κάκιστα! Μοχθείς; Ακόμα χειρότερα. Πάντα έτσι πορεύτηκαν και πάντα «για τη σωτηρία της πατρίδας» κατέστρεφαν. Βίαιοι, βρώμικοι και ανεπαρκείς. Αυτού του είδους οι εφιάλτες ήταν ανέκαθεν οι πραγματικοί εχθροί…
Αλλά και ο υπεράνω υποψίας απλός, ενίοτε και απλοϊκός πολίτης, έχει το δικό του μερίδιο ευθύνης για αυτή την παθογενή κατάσταση: πότε είναι «καλός» ο δάσκαλος στο σχολείο, πότε κάνει πρόθυμα και αποδοτικά τη δουλειά του; Μα προφανώς όταν επιδαψιλεύει στο βλαστάρι μας απανωτά άλφα, δεκάρια ή εικοσάρια, ανάλογα με την ηλικία του. Σε κάθε άλλη περίπτωση είναι σκληρός, απάνθρωπος, οκνηρός, αδιάβαστος, μεροληπτεί. Αν μάλιστα πέσει στο λάθος να μας εκμυστηρευτεί, με την αγωνία του δασκάλου, ότι το παιδί μας αδιαφορεί για το μορφωτικό αγαθό, δεν μελετά συστηματικά , δεν δείχνει πολλή προσοχή στο μάθημα ή παραπαίζει με το κινητό του σε ώρα μαθήματος, τότε παίρνουμε υπό μάλης το παράπονό μας και κατευθείαν στον διευθυντή για να καταγγείλουμε τον «αυταρχικό», τον «φασίστα», τον «τύραννο»! «Είσαι φασίστας!», ακούγεται η φράση σαν πολεμική ιαχή. Κάτι σαν το «Αέρα» του Αλβανικού Μετώπου ή το «Ίτε παίδες Ελλήνων» της ναυμαχίας της Σαλαμίνας. Στην πραγματικότητα είναι μια από τις κοινοτοπίες του ακήρυχτου πολέμου όλων εναντίον όλων που σπαράσσει εδώ και χρόνια την έρημη χώρα μας. Τόσο κοινότοπη, που όταν πεις στον άλλον «είσαι φασίστας», απλώς εννοείς ότι διαφωνείς μαζί του.
Υπερβολές; Το εύχομαι. Άλλωστε είμαστε ανέκαθεν υποχρεωμένοι να βασιζόμαστε στις θετικές, καλοπροαίρετες και εργατικές εξαιρέσεις. Να ελπίζουμε πως οι κανόνες έχουν τις ραγισματιές τους, τις ευεργετικές ρωγμές τους, δεν είναι μπετόν αρμέ. Και για να εντρυφήσουμε αποτελεσματικότερα στον παράλληλο βίο της καθημερινότητας και της παιδείας, ας μπούμε στον κόπο να ανατρέξουμε σε οποιαδήποτε αθλητική ιστοσελίδα σε «διαλόγους» ανάμεσα σε οπαδούς αντιπάλων ομάδων. Θα τρομάξουμε από την επιθετικότητα, τη λεκτική βία, την ολοφάνερη εμμονή στην αρρωστημένη μονομέρεια. Δίκαιη και σωστή, εκ προοιμίου, η δική μας άποψη. Άδικη και λαθεμένη, οποιαδήποτε άλλη.
Η εγωκεντρική εθελοτυφλία μας είναι τόσο έντονη, που δηλητηριάζει τη σκέψη και την ψυχή μας: αδύνατον, υπό αυτές τις προϋποθέσεις, να φερθούμε με ευθυκρισία και μετριοπάθεια σε ζητήματα όπου διακυβεύονται ζωτικά συμφέροντα της πατρίδας μας, της παιδείας, της οικονομίας, της κοινωνίας, της καθημερινότητάς μας εν γένει.
Της Αμαλίας Κ. Ηλιάδη, φιλολόγου-ιστορικού
