Στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων του 3ου Γυμνασίου Τρικάλων πραγματοποιήθηκε την περασμένη Πέμπτη 7 Μαρτίου 2013 στις 7 μ.μ., η 6η επιμορφωτική συνάντηση της φετινής σχολικής χρονιάς με ομιλήτρια την κα. Φάννυ Μπονώτη, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αναπτυξιακής Ψυχολογίας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και θέμα: “Ενισχύοντας την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών στα χρόνια της κρίσης”.
Επιλέξαμε, σε συνεργασία με την κα. Μπονώτη, αυτό το θέμα γιατί θεωρούμε ζήτημα κομβικής σημασίας τη θωράκιση των μαθητών και μαθητριών μας με κείνα τα στοιχεία που θα τους καταστήσουν ικανούς και ικανές ν’ αντεπεξέρχονται στις υποχρεώσεις τους στο σχολείο με δημιουργικότητα, με ανοιχτό πνεύμα και, κυρίως, με χαρά, με ξεγνοιασιά. Πράγμα, βέβαια, που αποτελεί αντινομία σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, αλλά που η κα. Μπονώτη μας έπεισε με τρόπο τεκμηριωμένο, επιστημονικό και ταυτόχρονα άμεσο και απλό ότι είναι εφικτό!
«Χαίρομαι πάρα πολύ που είμαι σήμερα εδώ σε μια σχολική μονάδα, η οποία θεωρώ ότι έχει χαρακτηριστικά ψυχικά ανθεκτικού σχολείου!…», είπε, στην αρχή της ομιλίας της, η κα. Μπονώτη. Στη συνέχεια αναλυτικά μας εξήγησε πως η ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών ως φιλοσοφία εστιάζεται στο να προσπαθήσουμε να δημιουργήσουμε εκείνους τους προστατευτικούς παράγοντες, που θα βοηθήσουν τα παιδιά να αντεπεξέλθουν καλύτερα στις δυσκολίες της ζωής: σχολικής κι ενήλικης. Σαφώς χρειάζεται ένα σταθερό και υποστηρικτικό οικογενειακό πλαίσιο, όπως, επίσης, ένα σχολείο που να ευνοεί την σύναψη θετικών διαπροσωπικών σχέσεων, που να ενισχύει τα κίνητρα των μαθητών και να τους προσφέρει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο ν’ αγαπήσουν και να χαρούν την μάθηση. Και, βέβαια, χρειάζεται να ενισχυθούν κάποια ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού, όπως είναι η συναισθηματική του ευφυΐα, η ικανότητά του να συνάπτει διαπροσωπικές σχέσεις με τους άλλους, να θέτει στόχους και να τους ικανοποιεί, να έχει κίνητρα, ενδιαφέρον για την μάθηση και την ζωή, γενικότερα».
Ποιοι είναι λοιπόν αυτοί οι μαθητές που αντέχουν περισσότερο; Όσο κι αν κατ΄αρχάς μας ακούγεται περίεργο, η κ. Μπονώτη μας πληροφόρησε με τρόπο τεκμηριωμένο επιστημονικά , κοινωνικά προσδιορισμένο και ψυχικά ευαίσθητο, πως αυτοί οι μαθητές και μαθήτριες που θα επηρεαστούν λιγότερο από την κρίση δεν είναι απαραίτητα όσοι έχουν και περισσότερα χρήματα. Είναι εκείνοι που έχουν αυτό που ονομάζουμε μεγαλύτερη ψυχική ανθεκτικότητα. Είναι οι μαθητές με αυτοεκτίμηση, που έχουν μάθει να σκέφτονται με ρεαλιστική αισιοδοξία, που έχουν μάθει να στηρίζονται στις δικές τους δυνάμεις στη ζωή τους, που έχουν μάθει να κοπιάζουν οι ίδιοι για όσα αποκτούν, οι μαθητές που δεν τους έχουν μεταδοθεί φοβίες και ανασφάλειες, που φροντίζουν τον εαυτό τους, που έχουν καλές κοινωνικές σχέσεις, οι αλτρουιστές, οι άνθρωποι που πιστεύουν στη συλλογικότητα ως αξία ζωής. Επίσης τόνισε πως είναι οι ισορροπημένοι λύτες προβλημάτων, αυτοί δηλαδή που θα διαχωρίσουν ποια στοιχεία του προβλήματος αποτελούν δική τους ευθύνη και ποια όχι και που θα «αποδομήσουν» ένα πρόβλημα με ψυχραιμία και μεθοδικότητα, αντί να το αντιμετωπίσουν απόλυτα και αφοριστικά ως εξ αρχής σύνθετο και άλυτο. Εκείνοι που μπορούν με ευκολία να κατανοούν το μερίδιο ευθύνης των πράξεών τους και με αυτοκριτική παραδέχονται τα λάθη τους προσπαθώντας καθημερινά να βελτιώνονται. Και σίγουρα οι δημιουργικοί μαθητές που έχουν μεγαλύτερη ευελιξία στη σκέψη τους, αυξημένη παρατηρητικότητα και διευρυμένο φάσμα αντίληψης απέναντι στα προβλήματα.
Τα παιδιά επομένως, τόνισε η κ. Φάννυ Μπονώτη, έχουν το δικαίωμα να γνωρίζουν, να συμμετέχουν σε όλα αυτά αλλά και δική μας υποχρέωση είναι να διασφαλίσουμε ότι μπορούν, παρόλα αυτά, να συνεχίσουν να αισθάνονται ότι είναι παιδιά και να ζουν ως παιδιά. Εκτός από το να ξέρουν την κατάσταση τη σχετική με την οικονομική κρίση, πρέπει να φροντίσουμε τα παιδιά μας να αποκτήσουν την ψυχική ανθεκτικότητα έτσι ώστε να αντιμετωπίζουν τις αντιξοότητες. Αυτό που προσωπικά θεώρησε πιο σημαντικό η εισηγήτριά μας είναι να παρέχουμε στα παιδιά μας τα απαραίτητα ψυχικά εφόδια, δηλαδή να τα κάνουμε ανθεκτικά ψυχικά έτσι ώστε σήμερα που είναι παιδιά και αύριο ενήλικες να μπορούν να χειρίζονται τις δυσκολίες με ασφάλεια και αυτοπεποίθηση. Έτσι, η συστηματική προώθηση μιας παιδείας ψυχικής ανθεκτικότητας σε όλα τα επίπεδα θα βοηθήσει τα παιδιά να μάθουν πώς να μετασχηματίζουν ένα εμπόδιο σε μια ευκαιρία για ωρίμανση και μάθηση, να αποκτήσουν μια θετική προσέγγιση στη ζωή, θάρρος και αισιοδοξία για να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες.
Για όλους αυτούς τους λόγους παράλληλα ευκταίο θα ήταν να γίνει προσπάθεια ώστε να ελαττωθεί το στρες στην οικογένεια, να είναι οι γονείς ήρεμοι και υποστηρικτικοί και να διαχειρίζονται τις προσδοκίες των παιδιών με ειλικρινή τρόπο. Αυτό θα κάνει τα παιδιά να νιώθουν ότι μπορούν να συνεχίσουν να βασίζονται στην οικογένεια τους, πράγμα που είναι πιο δύσκολο στη παρούσα φάση γιατί κι αυτά ενδεχομένως αντιλαμβάνονται πως η ασφάλειά τους δεν εναπόκειται πλέον μόνο στους γονείς τους αφού και οι ίδιοι ζουν σε καθεστώς μεγάλης αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Επίσης, είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε πως εμείς οι ενήλικες –γονείς και εκπαιδευτικοί – αντιμετωπίζουμε τα εμπόδια και τις δυσκολίες της ζωής και τι είδους πρότυπα δίνουμε στα παιδιά μας.
Η κρίση ως πρόκληση για αναζήτηση νέας ισορροπίας, κατέληξε η κ. Μπονώτη, μπορεί να κινητοποιήσει νέες δυναμικές, να μας οδηγήσει σε μία επανεπένδυση της συλλογικής ελπίδας μέσα από ριζικά διαφορετικές πλέον διεξόδους, μέσα από επενδύσεις σε νέες, υγιείς νοοτροπίες με βάση την αλληλέγγυα εμπιστοσύνη την οποία χάσαμε -όχι όμως μόνο λόγω της οικονομικής ανέχειας. Αυτό θα μας δώσει μια αίσθηση ελπίδας, μεγαλύτερης αποτελεσματικότητας και ελέγχου. Βεβαίως, είναι στο χέρι του καθενός να δείξει σεβασμό και προστατευτικότητα απέναντι στον εαυτό του, να δώσει το καλό παράδειγμα στα παιδιά του και τους γύρω του γενικότερα και να δείξει όχι ψευδή δύναμη και σκληρότητα (είμαστε όλοι άνθρωποι, όχι βράχοι ή ρομπότ) αλλά ψυχραιμία, σύνεση, δημιουργικότητα και αισιοδοξία. Είναι πιο πρακτικό και χρήσιμο, λοιπόν, τις δυσκολίες να τις εκλαμβάνουμε ως μαθήματα ζωής και αφορμές για να επαναπροσδιορίσουμε τις αξίες μας, τις προτεραιότητές μας και τις σχέσεις μας, και να βγούμε από την πολύπλοκη αυτή κατάσταση σοφότεροι.
