Η προγονική παρακαταθήκη: «πάντα να αριστεύεις και είναι υπέροχο να διακρίνεσαι των άλλων» (αιεναριστεύειν και υπείροχονέμμεναι άλλων) φαίνεται ότι τις τελευταίες δεκαετίες κακοπάθησε στο εκπαιδευτικό και πολιτικό μας σύστημα… Κακοπάθησε, γιατί υπεισήλθε στα «καυδιανά δίκρανα» της κομματικής και ιδεολογικής αντιπαράθεσης και θεωρήθηκε από το ένα μέρος ως ελιτισμός και κοινωνική ανωτερότητα με ευγονικά κληρονομικά ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά, και από την άλλη ως ήσσων (ελάχιστη) προσπάθεια και ισοπέδωση της ευγενούς άμιλλας. Επιπλέον, η «Αριστεία» κακοποιήθηκε, γιατί στις ισχυρές πιέσεις για κοινωνική άνοδο προέκυψαν φαινόμενα εκχρηματισμού, εξαγοράς, απόκτησης της με υψηλά δίδακτρα ή δημιουργήθηκαν εκφυλιστικά φαινόμενα παραχώρησης της αριστείας με τρόπο μαζικό και πληθωριστικό, μακράν της συμβολικής θεσμοποιημένης αναγνώρισης και επιβράβευσης της εκπαιδευτικής συνέργειας (π.χ ποσοστό αριστούχων στη Γ Λυκείου:80-90%!;). Ακόμα, η έννοια της Αριστείας «δεινοπάθησε», γιατί κατέληξε εξαγώγιμο εμπορεύσιμο προϊόν μετανάστευσης και «εξοστρακισμού» του απόφοιτων των Ελληνικών Πανεπιστημίων για χώρες του εξωτερικού (braindrain =εξαγωγή πνευματικού δυναμικού). Όμως τελικά ποιο περιεχόμενο θα προσδώσουμε στην «Αριστεία»;
Αν ανατρέξουμε την κλασσική μας γραμματεία, θα παρατηρήσουμε ότι η «Αριστεία» προσδέθηκε με ηθικούς και κοινωνικο-κρατικούς προσανατολισμούς. Αυτό το διαπιστώνουμε, γιατί η λέξη «άριστος» αποτελεί τον υπερθετικό βαθμό του επιθέτου: «αγαθός», που δια την αρχαία ελληνική δημοκρατία – και όχι για τη δική μας τη μελαγχολική δημοκρατία που σημαίνει: ο αφελής – σήμαινε το πρότυπο του ηθικού και ενάρετου πολίτη. Επίσης,στα ίδια χρόνια της κλασσικής αρχαιότητας παρατηρούμε πως η λέξη «άριστον» προστίθεται σε πολλές λέξεις για να προσδώσει κοινωνικό και πολιτειακό συμβολισμό. Έτσι βρίσκουμε τα ονόματα:«Αριστογείτων», για να τονιστεί η αλληλέγγυα συμπεριφορά της γειτνίασης, το όνομα: «Αριστόδημος», για να εξαρθεί η άριστη πολιτειακή συμπεριφορά στο Δήμο, το όνομα «Αριστοτέλης», για να τονισθεί η τελειότητα της δράσης, το όνομα: «Αριστόνικος» για την πολεμική ανδρεία και υπεράσπιση της πατρίδαςκαι «Αριστόβουλος», αυτός που σκέπτεται άριστα επί των βουλευμάτων. Επιπρόσθετα, ο έπαινος «αριστίνδην», για μια εξαίρετη πράξη!
Συνηθίσαμε να θεωρούμε την «Αριστεία» με περιοριστικό περιεχόμενο και να τη συνδέουμε κατ΄αποκλειστικότητα και μόνον με ακαδημαϊκά χαρακτηριστικά, υψηλό πνευματικό επίπεδο (IQ), αποσυνδεδεμένη από αυτή την Αριστοτελική εντελέχεια ολόκληρης της πολιτειακής οργανωμένης κοινωνίας. Αναμφισβήτητα, η «Αριστεία» εμπεριέχεται στις καινοτόμες εφευρέσεις και στην επαινετέα χαρά του Αρχιμήδη «εύρηκα – εύρηκα», όταν ανακάλυψε το νόμο της άνωσης και το βάρος του εκτοπιζόμενου υγρούαπ΄αυτήν και εξήλθε περιχαρής από τη μπανιέρα! Όμως το περιεχόμενο της «Αριστείας» οφείλει όχι μόνο σε βάθος της έννοιαςαλλά και σε πλάτος να διευρυνθεί, να συμπεριλάβει το Πινδαρικό «εσσί μαθών άριστος». Άριστος να θεωρηθεί, αυτός που με τη μάθηση κατάφερε να κατακτήσει ποιοτική μεταβολή στη μεταμορφωτική του πορεία ή στον επαγγελματικό του κλάδο να πετύχει υψηλά επίπεδα επιστημονικής και καλλιτεχνικής έκφρασης. Και επιπλέον, στον πολύπλοκο κόσμο της παγκοσμιοποίησης και της τεχνητής νοημοσύνης που επέρχεται, η Αριστεία επιβάλλεται να συμπεριλάβει διαφορετικούς τύπους της πολλαπλής Νοημοσύνηςτου ΧάουερΓκάρντερ( Μουσική, Χωροταξική, Γλωσσική, Λογικομαθηματική, Κιναισθητική, Συναισθηματική..Νοημοσύνη), ικανούς τύπους να αναδεικνύουν την Αριστοτελική εντελέχεια, την τάση δηλαδή για επίτευξη της τελειότητας στα βήματά ολόκληρου του συλλογικού βίου (π.χ του άριστου βαρελοποιού, του άριστου λιθοξόου, του άριστου μουσικού, του άριστου επιστήμονα, του άριστου καλλιτέχνη αγιογράφου..). Αυτή η πολυδύναμη διάσταση της Αριστείας είναι αυτή που θαπολλαπλασιάσει τις κοινωνικές δυνάμεις, και τότε δεν θα είναι η χώρα στην Γ Εθνική Κατηγορία, όπως επισημαίνει ο ΔασκαλάκηςΚων/νος, έλληνας επιστήμονας καθηγητής του ΜΙΤΜασσαχουσέτης.
Ο δε Περικλής, στην αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία έλεγε ότι δεν επιλέγουμε τους άρχοντες της πόλης από μέρους (με βάση την κομματική προέλευση ) ούτε εμποδίζουμε πολίτες που προέρχονται από ταπεινή καταγωγή, αλλά τους επιλέγουμε με την αξιοσύνη ( «ουχί από μέρους, ουδέ αφανεία ο πολίτης κεκώλυται, αλλά αξιώσει» «Θουκυδίδη, Περικλέους Επιτάφιος, ύμνος της Αθηναϊκής δημοκρατίας») συνδέοντας επιτακτικά πως η αξιοσύνη είναι η κυρίως πολιτική αρετή της Αριστείας.
