Η άψογη διοργάνωση της 19ης εφορίας Βυζαντινών αρχαιοτήτων του νομού Τρικάλων διάφορων δραστηριοτήτων και εκδηλώσεων στα πλαίσια της δράσης «Ημέρα αφιερωμένη στην προβολή του πολυσχιδούς έργου της αρχαιολογικής υπηρεσίας», έδωσε τη δυνατότητα τόσο σε εμάς τους μαθητές του 3ου Γυμνασίου Τρικάλων, συνοδευόμενοι από την διευθύντρια του σχολείου μας κυρία Αμαλία Ηλιάδη και την καθηγήτρια κυρία Μπλούνα, όσο και στο ευρύτερο κοινό να εξοικειωθούν με την ιστορία και την αρχαιολογική κληρονομιά των Τρικάλων από τη μια, και να γνωρίσουν το πολύπλευρο έργο της αρχαιολογικής υπηρεσίας των Τρικάλων από την άλλη, για την προστασία και την προβολή των μνημείων της πόλης μας.
Το πρωινό της Δευτέρας της 21ης Οκτωβρίου του 2013 αφήνοντας πίσω μας τη σχολική μας μονάδα και ακολούθως ατενίζοντάς την από το ψηλότερο και ομορφότερο κομμάτι της πόλης μας, το βυζαντινό κάστρο, ξεναγηθήκαμε από τους υπαλλήλους της 19ης Ε.Β.Α στο γνωστό σε όλους μας φρούριο των Τρικάλων. Αρχικά, η αρχιτέκτονας μας επεσήμανε το γεγονός ότι το βυζαντινό κάστρο της πόλης των Τρικάλων ανεγέρθηκε κατά την περίοδο της βασιλείας του Ιουστινιανού του Α’ ( 6ος αιώνας) πάνω στα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας Τρίκκης. Συνεχίζοντας τόνισε ότι κατά την άλωση της πόλης από τους Οθωμανούς ορισμένα τμήματα του κάστρου καταστράφηκαν, ωστόσο οι Οθωμανοί αναγκάστηκαν να τα επισκευάσουν, να συμπληρώσουν και να διατηρήσουν τα σωζόμενα τμήματα. Στολίδι για το κάστρο αποτέλεσε ένα μεγάλο ρολόι στην ανατολική πλευρά του Φρουρίου από τους Τούρκους στα μέσα του 17ου αιώνα. Πράγματι, ο πύργος του ωρολογίου των Τρικάλων είναι από τους παλαιότερους γνωστούς στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Το σημερινό ρολόι αντικατέστησε το παλαιότερο το οποίο βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς.
Συνεπαρμένοι από τη συνεχή ροή των αναρίθμητων ιστορικών πληροφοριών που αποκομίζαμε από αυτή μας την ξενάγηση, η αρχιτέκτονας εξαιρετικά αναλυτική και διεισδυτική μας επεξήγησε ότι το φρούριο αποτελεί τυπική μορφή βυζαντινής οχύρωσης αφού είναι επίμηκες και ενισχύεται κατά διαστήματα με τετράπλευρους πύργους. Εσωτερικά διαιρείται κλιμακωτά με εγκάρσια τείχη σε τρία τμήματα:
Α)Στο κάτω φρούριο που βρίσκεται στο χαμηλότερο τμήμα του λόφου
Β)Στο μεσαίο φρούριο που είναι και το μεγαλύτερο σε έκταση
Γ)Στο μικρό εσωτερικό φρούριο που βρίσκεται στην κορυφή του λόφου και αποτελούσε το έσχατο καταφύγιο των αμυνομένων.
Βέβαια η μορφή αυτή του φρουρίου διαμορφώθηκε σταδιακά. Αξίζει να σημειωθεί ότι σήμερα τμήμα του βυζαντινού κάστρου καλύπτεται εξωτερικά από πυκνή δεντροφύτευση και εσωτερικά από κατακρημνίσματα.
Οι έντεκα χτύποι του ρολογιού της πόλης μάς βρήκαν να κατηφορίζουμε τα πλακόστρωτα δρομάκια του φρουρίου και τα μεγάλα πλίθινα πλατύσκαλα του. Πλημμυρισμένοι από δέος και θαυμασμό για την άγνωστη σε πολλούς ίσως από μας πολιτισμική κληρονομιά του τόπου μας, εντυπωσιασμένοι από τη μεγαλοπρέπεια της βυζαντινής περιόδου και την παρουσίαση του εξαίρετου έργου της 19ης εφορίας βυζαντινών αρχαιοτήτων, διασχίσαμε και φτάσαμε στην άλλη άκρη της πόλης των Τρικάλων στην οδό Καρδίτσας νότια των παλαιών φυλακών και του ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, όπου βρίσκεται το μολυβένιο τζαμί ή το γνωστό σε όλους μας Κουρσούμ τζαμί ή τέμενος του Οσμάν Σάχ.
Ο αρχαιολόγος της 19ης Ε.Β.Α παρουσίασε το ανασκαφικό έργο και τα αρχαιολογικά αντικείμενα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου από την περιοχή των Τρικάλων της έκθεσης που πραγματοποιήθηκε στο Κουρσούμ Τζαμί. Η δράση αυτή είχε ως σκοπό εκτός από την εκθεματική παρουσίαση να ευαισθητοποιήσει το κοινό στην σημασία της ανασκαφής και του ρόλου της στην ανάγνωση του παρελθόντος. Η πολυπλοκότητα του έργου ενός αρχαιολόγου έγκειται στο ότι στις ανασκαφικές περιοχές (κυρίως χωράφια) τα αρχαιολογικά ευρήματα δεν βρίσκονται σε καλή κατάσταση, γεγονός που αναγκάζει τους αρχαιολόγους να προσπαθούν να αναζητήσουν τα κομμάτια που ταιριάζουν μεταξύ τους, ώστε να συμπληρωθεί ένα αγγείο. Πολλές φορές, μάλιστα, είναι αναγκαία και η προσθήκη καινούριων κομματιών στα αγγεία που υποχρεωτικά οφείλουν να έχουν διαφορετικό χρώμα.
Επιπλέον έγινε παρουσίαση του έργου του σχεδιαστή της 19ης Ε.Β.Α με το σχεδιαστήριο της υπηρεσίας να μεταφέρεται στον εκθεσιακό χώρο του « Κουρσούμ τζαμί». Στο σημείο αυτό όλοι αισθανθήκαμε τη σημαντικότατη προσφορά του σχεδιαστή, καταδεικνύοντας έτσι τη σημασία του ανθρώπινου παράγοντα. Μας αναφέρθηκε η ακρίβεια που απαιτεί το έργο του, αφού οφείλει να ολοκληρώσει τα σχέδια της κάτοψης, της πρόσοψης και της τομής του ναού με απόλυτη λεπτομέρεια, πιστό αντίγραφο της πραγματικής εικόνας.
Ολοκληρώνοντας την ξενάγησή μας, το μεσημέρι της 21ης Οκτωβρίου του 2013, με τον ήλιο λαμπερό και καυτό, οι εντυπώσεις μας γλυκές, περιεκτικές και πλούσιες σε γνώσεις. Οι ευχαριστίες μας προς τους συντελεστές αυτής της αρχαιολογικής ξενάγησης εξίσου πολλές και θερμές.
Ευαγγελίνα Κόκκα
Β’1 3ου ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΤΡΙΚΑΛΩΝ
