Την Πέμπτη 13 Μαρτίου στις 7.30 μαθητές της περιβαλλοντικής ομάδας της β’ και γ’ τάξης του γυμνασίου ξεκινήσαμε από το χώρο του σχολείου μας, με τη συνοδεία των καθηγητριών μας Κας Τέγου Ρίτσας, κ. Μαγαλιού Καλλιόπης, του καθηγητή μας Κου Τσαγκαδόπουλου Χαράλαμπου και της Διευθύντριάς μας Κας Ηλιάδη Αμαλίας για τη διήμερη εκπαιδευτική εκδρομή μας με προορισμό την Καβάλα.
Το ταξίδι μας ήταν αρκετά μεγάλο και κουραστικό, αλλά πέρασε ευχάριστα και εποικοδομητικά γιατί οι καθηγητές μας βρήκαν την ευκαιρία με ερωτήσεις και συζήτηση να προσελκύσουν το ενδιαφέρον μας και να μας παρέχουν επιπλέον γνώσεις για την «Παραδοσιακή Κατοικία». Για το χώρο κατασκευής της και το γειτονικό της περιβάλλον, τον προσανατολισμό της, τους ορόφους και τους χώρους από τους οποίους αποτελείται, τα υλικά κατασκευής της κ.α.
Πρώτη μας στάση ήταν το ιστορικό κέντρο των Φιλίππων. Εκεί είδαμε ερείπια βασιλικών, ένα θέατρο, τα απομεινάρια της παλαιάς Εγνατίας οδού, την αρχαία πόλη των Φιλίππων, τα ερείπια της Ρωμαϊκής και της Εμπορικής Αγοράς, το βαπτιστήριο, την παλαίστρα, απομεινάρια κιόνων, αγαλμάτων και κάποιων επιγραφών, πανέμορφα ψηφιδωτά δάπεδα με ζωντανά έντονα χρώματα, αυλάκια και τα προσκτίσματα του οκταγώνου των Φιλίππων.
Έπειτα ακολούθησε φαγητό και στη συνέχεια πήγαμε στον επόμενο προορισμό μας, στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Φιλίππων όπου δύο ευγενέστατες και πρόθυμες να μας προσφέρουν γνώσεις κυρίες μας υποδέχθηκαν και μας έκαναν να νοιώσουμε φιλόξενα και άνετα τις λίγες ώρες που περάσαμε εκεί. Στην αρχή κάναμε γυμναστική και παιχνίδι γνωριμίας και εξοικείωσης και μετά χωριστήκαμε σε ομάδες. Κάθε ομάδα είχε τη δικιά της πυξίδα, χάρτη και ερωτηματολόγιο. Στη συνέχεια ακολουθήσαμε το περιβαλλοντικό μονοπάτι της παλαιάς Καβάλας και θαυμάσαμε τη μαγεία της φύσης. Περπατήσαμε δίπλα από μικρά ρυάκια με γάργαρα νερά, περάσαμε ξύλινα γεφύρια ανάμεσα στα δένδρα, θαυμάσαμε το πανέμορφο ηλιοβασίλεμα, μέχρι που φτάσαμε σε ένα νερόμυλο και είδαμε τη λειτουργία του. Έπειτα πήγαμε στον παραδοσιακό οικισμό της Καβάλας. Εκεί μάθαμε για τις αναβαθμίδες και πως αυτοί οι τοίχοι αντιστήριξης προστατεύουν το έδαφος από τη διάβρωση εξαιτίας των βροχοπτώσεων και ταυτόχρονα ευνοούν την ανάπτυξη της γεωργίας Αναλύθηκε πως η θέση του οικισμού και τα κτίσματα είναι εναρμονισμένα με το φυσικό περιβάλλον. Πως δηλαδή λαμβάνεται υπόψη το ανάγλυφο και το είδος του εδάφους, οι πηγές του νερού, οι άνεμοι, ο ήλιος και η βλάστηση. Επιπροσθέτως αναπτύχθηκε το πως η κατασκευή της παραδοσιακής κατοικίας προσαρμόζεται στα κλιματικά δεδομένα του τόπου προκειμένου να εξασφαλίσει στους κατοίκους καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Διώροφα κτίσματα σε απάνεμες πλαγιές προσανατολισμένα στο νότο ή νοτιοανατολικά με διαμπερή αερισμό, πολλά ανοίγματα στη νότια πλευρά και μικρά στη βορεινή πλευρά, που πολλές φορές ένα μεγάλο τμήμα της βρισκόταν μέσα στο έδαφος, με μεγάλες κλίσεις και πλάκες στις στέγες, με παχιούς πέτρινους εξωτερικούς τοίχους και ξύλινους εσωτερικούς τοίχους, ξύλινα ταβάνια και ξύλινα δάπεδα. Σκίαση και δροσιά προσφέρουν οι κληματαριές στις αυλές αλλά και τα διάφορα είδη δέντρων. Η κατάλληλη επιλογή του είδους των δέντρων αλλά και τοποθέτηση τους επιτρέπει το πέρασμα του ήλιου το χειμώνα αλλά μπορεί επίσης να προσφέρει προστασία από τους ανέμους.
Όταν πλέον είχε βραδιάσει, αναχωρήσαμε για το ξενοδοχείο, τακτοποιήσαμε τα πράγματά μας και περιοριστήκαμε σε μια σύντομη βραδινή έξοδο γιατί το πρόγραμμα της επόμενης ημέρας ήταν πλήρες και απαιτητικό. Το επόμενο πρωί ξυπνήσαμε στις 7:30 πήραμε πρωινό, φορτώσαμε τις αποσκευές μας στο λεωφορείο και αναχωρήσαμε για το ΚΠΕ. Έγινε μία παρουσίαση σε powerpoint με θέμα την αναγκαιότητα της βιοκλιματικής κατοικίας και πως εξασφαλίζονται οι απαιτούμενες συνθήκες με όσο το δυνατόν λιγότερη κατανάλωση ενέργειας, αξιοποιώντας τις πηγές που μας δίνει το περιβάλλον δηλαδή τον ήλιο, τον άνεμο, το νερό κ.λ.π. Στη συνέχεια μας μοιράστηκε ένα έντυπο με ερωτήσεις σχετικές με την παρουσίαση, ακολούθησε ο χωρισμός μας σε ομάδες και ο σχεδιασμός μιας βιοκλιματικής κατοικίας. Τελειώσαμε με την κατασκευή της μακέτας του σπιτιού μας.
Επόμενος προορισμός μας ήταν η πόλη της Καβάλας. Περπατήσαμε δίπλα από την θάλασσα, που λαμπίριζε με τις ακτίνες του ήλιου, απολαμβάνοντας τη μυρωδιά και την ηρεμία της. Ανεβήκαμε στο μεγαλόπρεπο κάστρο που βρίσκεται στην κορυφή της χερσονήσου της Παναγίας περνώντας από πολλά στενά ανηφορικά δρομάκια. Μπήκαμε στο εσωτερικό του και από το ψηλότερο κτήριό του θαυμάσαμε την πανέμορφη θέα της πόλης, το υδραγωγείο, τον μαγευτικό κόλπο της Καβάλας, και το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου πελάγους.
Πολύ κοντά βρίσκεται το συγκρότημα του Χαλίλ Μπέη το οποίο επισκεφτήκαμε στη συνέχεια και χρονολογείται περίπου στα μέσα του 16ου αιώνα. Το συγκρότημα περιλάμβανε τέμενος των αρχών του 20ου αιώνα, παλαιότερο μιναρέ ίσως του 16ου αιώνα ο οποίος γκρεμίστηκε στη δεκαετία του 1950 , και μεντρεσέ (ιεροδιδασκαλείο). Το τέμενος είναι κτισμένο επάνω στα θεμέλια παλαιοχριστιανικής βασιλικής που είναι ορατή από το γυάλινο δάπεδο του.
Έπειτα κατηφορίσαμε στην πλατεία του Μεχμέτ Αλή που υπάρχει το σπίτι («κονάκι») του Μεχμέτ Αλή του στρατηλάτη και θεμελιωτή της αιγυπτιακής δυναστείας και το άγαλμά του. Ο Μεχμέτ Αλή γεννήθηκε στην Καβάλα το 1769 και στο άγαλμα απεικονίζεται έφιππος με το σπαθί στη θήκη αφού σύμφωνα με την παράδοση επιστρέφει για να ξεκουραστεί.. Το κονάκι έχει δυο ορόφους και βρίσκεται σε τέτοια θέση, ώστε να έχει πανοραμική θέα από όλες τις πλευρές. Το σπίτι του Μεχμέτ Αλή θεωρείται ένα από τα πιο χαρακτηριστικά σωζόμενα δείγματα Οθωμανικής αρχιτεκτονικής του 18ου αιώνα στην Ελλάδα. Οι χώροι των ανδρών και των γυναικών (σελαμλίκ – ανδρωνίτης και χαρεμλίκ – γυναικωνίτης) είναι εντελώς ξεχωριστές ενότητες. Ο κάτω όροφος περιλαμβάνει το στάβλο, ένα κελάρι για τη φύλαξη των τροφίμων και την κουζίνα, την οποία δεν μπορεί κανείς να δει. Το μόνο που βλέπει ο επισκέπτης, είναι ένα ντουλάπι με ένα ξύλινο κουτί, που περιστρέφεται κατακόρυφα και είναι το μοναδικό σημείο επικοινωνίας των δύο ενοτήτων του σπιτιού στο ισόγειο. Οι γυναίκες τοποθετούσαν στο περιστρεφόμενο ντουλάπι τα πιάτα με το φαγητό από την εξωτερική πλευρά του τοίχου και οι άντρες τα παραλάμβαναν από την εσωτερική χωρίς να έρχονται σε οπτική επαφή μεταξύ τους. Ο δεύτερος όροφος περιλαμβάνει τον ανδρωνίτη και το γυναικωνίτη. Στη βορεινή πλευρά του ανδρωνίτη υπάρχει η μοναδική δίοδος επικοινωνίας ανάμεσα στον ανδρωνίτη και το γυναικωνίτη. Στη νοτιοανατολική πλευρά του βρίσκονται τρία σαχνισιά που στο ένα, το κεντρικό, υπάρχει και νιπτήρας. Το σαχνισί είναι προεξοχή στηριγμένη σε ξύλινα δοκάρια και βρίσκεται έξω από τα όρια της τοιχοποιίας του ισογείου.
Στην ανατολική πλευρά του ανδρωνίτη υπάρχει ο σοφάς που ενοποιεί τα δωμάτια της ενότητας που δεν έχουν άλλη επικοινωνία μεταξύ τους και στη δυτική πλευρά του βρίσκεται ο χώρος διαμονής της φρουράς του σπιτιού. Γι’ αυτό είναι και το μοναδικό σπίτι που έχει παράθυρα στη δύση για να έχει η φρουρά θέα όλων των εισόδων του σπιτιού. Η πρόσβαση του ανδρωνίτη στο ισόγειο γίνεται με μία ξύλινη σκάλα που οδηγεί στο στάβλο. Στο γυναικωνίτη υπάρχει το δωμάτιο του χαρεμιού όπου ξάπλωναν όλες οι παλλακίδες, το δωμάτιο της ευνοούμενής παλλακίδας και χαγιάτια όπου ζούσαν, μαγείρευαν, εργάζονταν και μεγάλωναν τα παιδιά τους οι γυναίκες του σπιτιού. Όλα τα δωμάτια που χρησίμευαν σαν καθιστικά κατά τη διάρκεια της ημέρας ήταν υπνοδωμάτια την νύχτα. Το σπίτι διέθετε επίσης χαμάμ. Στα δωμάτια θαυμάσαμε πανέμορφα χαλιά από τοίχο σε τοίχο και πολλά μαξιλάρια περιμετρικά, τζάκια και εντοιχισμένες ξύλινες ντουλάπες, πορτραίτα του Μεχμέτ Αλή, χειρόγραφα, σφραγίδες και φωτογραφίες. Επίσης η είσοδος ασφάλιζε με ένα μακρύ σίδερο που κατέληγε στον πλευρικό της τοίχο.
Φύγαμε από το σπίτι του Μεχμέτ Αλή με πολλές καινούργιες εικόνες και έχοντας πληροφορηθεί για πρωτόγνωρες σε εμάς συνήθειες και πρακτικές ενός άλλου πολιτισμού και πήγαμε για φαγητό. Μετά το φαγητό είχαμε ελεύθερο χρόνο για περίπατο και μας δόθηκε η ευκαιρία να θαυμάσουμε την σύγχρονη πόλη της Καβάλας. Αναχωρήσαμε για τα Τρίκαλα κατάκοποι μεν, αλλά έχοντας περάσει δύο πολύ όμορφες ημέρες γεμάτες γνώσεις και χαρούμενες στιγμές.
3ο Γυμνάσιο Τρικάλων
Τμήμα Β3
Σιάγκα Βαρβάρα Χριστίνα
