Γλ. Παπαγιαννοπούλου: Αρτηριακή πίεση – συμβουλές για τη ρύθμιση της με τη βοήθεια της διατροφής

 Αρτηριακή πίεση:

Είναι η πίεση που ασκείται στις αρτηρίες κατά την εξώθηση του αίματος από την καρδιά και την κυκλοφορία του στα αγγεία του σώματος.

Το ιδανικό επίπεδο Α.Π. είναι 120/80mmHg.

Η καρδιά μας είναι μια αντλία που εργάζεται διαρκώς η οποία στέλνει το αίμα σε όλα τα μέρη του σώματος (μεγάλη κυκλοφορία) και στους πνεύμονες για οξυγόνωση (μικρή κυκλοφορία) και στη συνέχεια το δέχεται πίσω για να το ξαναστείλει κοκ.

Ο μεγαλύτερος αριθμός αναφέρεται στη συστολική πίεση (ΣΠ) που αναπτύσσεται κατά την εξώθηση του αίματος σε κάθε χτύπο της καρδιάς. Ο μικρότερος αριθμός αναφέρεται στη διαστολική πίεση (ΔΠ) που αναπτύσσεται κατά την επαναπλήρωση της καρδιάς με αίμα (διαστολή) ανάμεσα σε 2 παλμούς..

Η Α.Π. είναι μεταβλητή και αλλάζει  διαρκώς κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η σωματική δραστηριότητα, η συγκίνηση ή το άγχος, μπορούν επίσης να αυξήσουν προσωρινά την πίεση. Αυτό είναι εντελώς φυσιολογικό και κυμαίνεται συνήθως σε συγκεκριμένα όρια εφόσον το άτομο δεν πάσχει από υπέρταση.

Η διάγνωση της υπέρτασης γίνεται μετά από επανειλημμένες μετρήσεις όταν το άτομο είναι σε ηρεμία, στις οποίες ανευρίσκονται συνεχώς αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης.

Τι είναι η υπέρταση:

Είναι η υψηλή Α.Π. που που παραμένει υψηλή για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα και όταν το άτομο παραμένει  ήρεμο.

Παρουσιάζεται συνήθως, όταν τα τοιχώματα των μεγαλύτερων αρτηριών χάσουν την ελαστικότητά τους και σκληρύνουν και οι μικρότερες αρτηρίες στενέψουν με την πρόοδο της ηλικίας.

Το κάπνισμα, τα υψηλά λιπίδια πλάσματος και άλλοι παράγοντες συμβάλλουν επίσης στην ανάπτυξη σκληρότητας των αγγειών.

Δυστυχώς η υπέρταση είναι πολύ συνηθισμένη νόσος. Το 25% των ενηλίκων υποφέρει από υψηλή Α.Π και το 1/3 αυτών είναι αδιάγνωστοι!

Στις δυτικές κοινωνίες, η Α.Π. αυξάνεται με την ηλικία (> 50 ετών), στις περισσότερες περιπτώσεις, λόγω των διατροφικών συνηθειών, αυξημένου βάρους, αυξημένης κατανάλωσης αλατιού, αυξημένης κατανάλωσης αλκοολ, της καθιστικής ζωής και άλλων παραγόντων που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής. Σε κάποιους ασθενείς αναπτύσσεται επίσης λόγω προβλήματος στην καρδιά (πχ νόσος των βαλβίδων) ή λόγω βλάβης στους νεφρούς (νεφραγγειακή υπέρταση). Μπορεί όμως να είναι κληρονομική και να μην ανιχνευθεί η αιτία οπότε και χαρακτηρίζεται ως ιδιοπαθής.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει πως χαρακτηρίζεται η ΑΠ ανάλογα με τα επίπεδα που φθάνει:

Φαρμακευτική αγωγή χορηγείται συνήθως, όταν ΣΠ>140 mmHg και ΔΠ>90mmHg .

Γιατί πρέπει να παρακολουθώ την πίεση:

Αν υποφέρετε από υψηλή Α.Π. η οποία δεν έχει διαγνωστεί και αντιμετωπιστεί, αυξάνεται ο κίνδυνος καρδιακής προσβολής, εγκεφαλικού επεισοδίου ή προβλημάτων στα νεφρά γιατί η υψηλή αρτηριακή πίεση καταστρέφει προοδευτικά τα αγγεία τόσο τα μεγάλα όσο και τα μικρά (τριχοειδή). Όσο υψηλότερα είναι τα επίπεδα της Α.Π., τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος.

Το ευχάριστο είναι, ότι είναι εύκολο να διαγνωστεί μέσω τακτικών ιατρικών επισκέψεων και συνήθως εύκολο να αντιμετωπισθεί και να ρυθμιστεί. Αφού ρυθμιστεί στα επιθυμητά επίπεδα, οι κίνδυνοι εμφάνισης προβλημάτων υγείας αναφέρθηκαν πιο πάνω μειώνονται σημαντικά.

Συμβουλές για να ρυθμίσετε την πίεσή σας:

• Ø Αποφύγετε το αλάτι (χλωριούχο νάτριο) ή μειώστε την κατανάλωσή του.. Το νάτριο είναι σημαντικό μέταλλο για το σώμα μας, αφού το βοηθά να διατηρεί την ισορροπία των υγρών του. Ο οργανισμός μας χρειάζεται περίπου 0,3 gr νατρίου την ημέρα, αλλά οι περισσότεροι σήμερα καταναλώνουμε 3 – 6 gr. Η κύρια πηγή νατρίου είναι το μαγειρικό αλάτι και υπολογίζεται ότι μια κουταλιά του γλυκού αλάτι περιέχει 2 gr νατρίου. Συνεπώς το επιπλέον νάτριο κατακρατά επιπλέον υγρά και αυξάνει την ΑΠ.
• Ø Προσπαθήστε να μειώσετε το σωματικός βάρος με υγιεινό τρόπο. Ακόμα και μικρή μείωση βοηθά σημαντικά! Αρχικά επιδιώξτε μια ήπια απώλεια βάρους της τάξης του 5-10% του αρχικού βάρους. Η σταδιακή μείωση του βάρους κατά 10% σε 6 μήνες μπορεί να διατηρηθεί ευκολότερα μακροπρόθεσμα
• Ø Η αύξηση της καθημερινής φυσικής δραστηριότητας (πχ περπάτημα μέχρι το περίπτερο) ή και η ένταξη ήπιας έντασης άσκησης (πχ γρήγορο περπάτημα) μετά από συνεννόηση με το γιατρό σας, 3 φορές /βδομάδα για τουλάχιστον μισή ώρα κάθε φορά, θα βοηθήσουν στη ρύθμιση του βάρους σας
• Ø Η μεσογειακή διατροφή αποτελεί ένα καλό πρότυπο διατροφής που μπορεί να βοηθήσει στην καλή λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος στη βελτίωση των λιπιδίων του αίματος (χοληστερόλη, τριγλυκερίδια) και στη ρύθμιση του βάρους σας:

-Προσπαθήστε να τρώτε περισσότερα φρούτα και λαχανικά (περίπου 5 μερίδες/μέρα). Είναι τροφές πλούσιες σε κάλιο το οποίο βοηθά στην καλύτερη ρύθμιση της Α.Π.

-Τρώτε 1-2 φορές/ εβδομάδα όσπρια. Αποτελούν πλούσια πηγή φυτικών ινών και διάφορων ιχνοστοιχείων

-Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στην πρόσληψη λιπαρών τροφίμων:

      Να περιορίσετε ή να αποφεύγετε το κόκκινο κρέας (μοσχάρι, χοιρινό, αρνί, κατσίκι). Μπορείτε να τα καταναλώνετε μέχρι 2-3 φορές/μήνα.

      Προτιμήστε άπαχα κρέατα (γαλοπούλα, κοτόπουλο, κουνέλι)  τα οποία  μπορείτε να τα καταναλώνεται 1-2 φορές/εβδομάδα.

     Τρώτε 2-3 φορές/εβδομάδα ψάρια και προτιμήστε τα λιπαρά, όπως σαρδέλα, τσιπούρα και άλλα, τα οποία είναι πλούσια σε ωφέλιμα λιπαρά

     Αποφύγετε τη χρήση βουτύρου. Αν πρέπει να καταναλώσετε βούτυρο, προτιμήστε τις φυτικές μαργαρίνες.

-Καταναλώνετε 2 μερίδες ημιάπαχων (1-2%) ή άπαχων (0%) γαλακτοκομικών (γάλα, γιαούρτι). Επίσης, προτιμήστε τυριά με μειωμένα λιπαρά. Αποτελούν πλούσιες πηγές ασβεστίου το συμβάλλει  στη ρύθμιση της Α.Π.

• Ø Προτιμήστε τα προϊόντα (πχ δημητριακά , ψωμί) ολικής αλέσεως, που είναι πλούσια σε φυτικές ίνες
• Ø Αλκόολ: Επιτρέπονται μέχρι 2 ποτηράκια κρασί/ ημέρα για τους άνδρες και 1 για τις γυναίκες

Αν πίνετε μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, προσπαθήστε να τις μειώσετε, διότι εχεί βρεθεί ότι μακροπρόθεσμα προκαλεί αύξηση της πίεσης

• Ø Καφεΐνη: Η καφεΐνη μπορεί απότομα αλλά παροδικά να αυξήσει την αρτηριακή πίεση, αν και συνήθως αναπτύσσεται ανοχή του οργανισμού σ’ αυτό το φαινόμενο. Πάντως δεν φαίνεται να υπάρχει σχέση μεταξύ της χρόνιας λογικής κατανάλωσης καφέ και της υπέρτασης
• Ø Προσπαθήσετε να κόψετε ή να μειώσετε δραστικά το κάπνισμα.
• Ø Να τηρείται αυστηρά τη φαρμακευτική σας αγωγή που σας συνέστησε ο θεράπων γιατρός σας και να ελέγχετε την πίεσή σας σε τακτά χρονικά διαστήματα.

Συμβουλές για να μειώσετε την πρόσληψη αλατιού:

• Ø Αποφύγετε να έχετε αλατιέρα στο τραπέζι. Μπορείτε να την αντικαταστήσετε με φρεσκοτριμμένο πιπέρι ή άλλο μπαχαρικό της αρεσκείας σας. Επίσης , για να ενισχύσετε τη γεύση του φαγητού σας μπορείτε να χρησιμοποιήσετε λεμόνι ή ξύδι.
• Ø Κατά το μαγείρεμα, προσθέστε λίγο αλάτι και προτιμήστε μυρωδικά και μπαχαρικά, όπως δυόσμο, ρίγανη, μαϊντανό, άνηθο, βασιλικό, μέντα, σκόρδο, κρεμμύδι, πάπρικα, άσπρο/ μαύρο πιπέρι, κανέλα, κόλιανδρο, μοσχοκάρυδο, κύμινο, σαφράν και άλλα. <<Μια δοκιμή θα σας πείσει!>>
• Ø Να χρησιμοποιείται προϊόντα που αναγραφούν ότι δεν περιέχουν πρόσθετο αλάτι ή νάτριο (π.χ. φρυγανιές χωρίς αλάτι, άναλη μυζήθρα)
• Ø Να διαβάζετε τις ετικέτες των τροφίμων για να γνωρίζετε ποια είναι πλούσια σε αλάτι και νάτριο, ώστε να τα αποφεύγετε (π.χ. τυρί φέτα, συντηρητικά τροφίμων όπως σορβικό νάτριο)
• Ø Αποφύγετε τα επεξεργασμένα τρόφιμα, όπως κονσέρβες, παστά τρόφιμα, τουρσιά, αλλαντικά, ελιές, πατατάκια, γαριδάκια. Είναι πολύ πλούσια σε αλάτι!
• Ø Προσέξτε τις κρυφές πηγές νατρίου, όπως διάφορες σάλτσες, κέτσαπ, μουστάρδα.
• Ø Αντικαταστήστε τους αλμυρούς ξηρούς καρπούς, με άναλους, όπως καρύδια, φυστίκια άναλα κλπ.

Μικρές, κοινές απορίες…Άξιες προς απάντηση:

• ü Το άγχος και η στενοχώρια μπορεί να προκαλέσουν υπέρταση;

Μια κατάσταση έντονου άγχους ή στενοχώριας μπορει να προκαλέσουν παροδική αύξηση της πίεσης η οποία όμως επανέρχεται στα επιθυμητά επίπεδα όταν το άτομο ηρεμήσει. Είναι φυσιολογικό φαινόμενο που συμβαίνει στους περισσότερους ανθρώπους κατά τη διάρκεια της ημέρας. Στους υπερτασικούς όμως σημασία έχει το ύψος της πίεσης σε συνθήκες ηρεμίας. Δηλαδή αθώα πίεση του τα΄υπου της <<νευροπίεσης>> δεν υπάρχει!!!

• ü Τα πορτοκάλια αυξάνουν την πίεση;

Αντιθέτως, τρόφιμα πλούσια σε κάλιο, όπως τα φρούτα και ιδιαίτερα τα πορτοκάλια και οι μπανάνες, προστατεύουν από την υπέρταση και μειώνουν των υψηλή Α.Π. Προσοχή! Τα άτομα που αντιμετωπίζουν πρόβλημα στους νεφρούς (πχ νεφρική ανεπάρκεια) ή παίρνουν φάρμακα συγκεκριμένης κατηγορίας αντιϋπερτασικών (α-ΜΕΑ) πρέπει να αποφεύγουν τροφές πλούσιες σε κάλιο

• ü Το σκόρδο μειώνει την αρτηριακή πίεση;

Προκαλεί μικρή μείωση της πίεσης, όταν χορηγείται σε σχετικά μεγάλες ποσότητες (15-20 σκελίδες την ημέρα). Η καθημερινή κατανάλωση 1-2 σκελίδων, όπως συνηθίζουν σήμερα αρκετοί υπερτασικοί ασθενείς και ιδιαίτερα ηλικιωμένοι, φαίνεται ότι δεν έχει κανένα αποτέλεσμα στα επίπεδα της Α.Π

• ü Υπάρχουν άλλες τροφές που βοηθούν στη μείωση της αρτηριακής πίεσης;

Διάφορες τροφές έχουν κατονομαστεί ανα καιρούς ότι μπορεί να μειώσουν την αρτηριακή πίεση. Πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι τροφές με αντιοξειδωτικούς παράγοντες που βοηθούν τη λειτουργία του ενδοθηλίου (του εσωτερικού χιτώνα των αγγείων) μπορεί να έχουν ευεργετική δράση στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης (πχ σησαμέλαιο).